Den un reciente entrevista cu Bon Dia Aruba a haci cu Ingela Lacle, kende ta duna charla y curso rond di Aruba pa cuido di mata y cultivacion, Lacle ta amplia den area di loke ta trata malesa den mata y e parti di rosamento.

E ta splica cu ta importante pa pasa en general y tira un bista na e mata cu tin, pero siña di e malesa mas comun cu tin na Aruba. Segun Lacle ta bisa cu tin ‘hopi sorto di malesa’ cu ta bin di e barbulet, bichi, muskita y fruminga cu ta cana rond. Sinembargo, e mas comun ta pies pies, mealybugs, leaf miner, spider mites, white flies. E ta bisa cu un efecto di trece tur e bestianan, ta pa motibo di rosamento.

E tin experiencia cu e tabata tin plantacion anto nan a cuminsa rosa patras di su cas. Tur e bestianan ta biaha den aire y a bay stret na su plantacion pa motibo cu rond e tabata esun cu tabatin plantacion ‘tur a bin riba mi’.

Segun Lacle su experiencia, el a perde basta berdura. El a purba keda laba e blachinan pero esey no a yuda. E parti di rosamento ta bruha henter e sistema cu tin. A yega un momento cu e no por a handel. El a bisa cu el a perde hopi inversion y tempo. A puntra Lacle si e bestia ta bou tera of na aire.

Lacle ta contesta cu nan ta bou di tera, nan por ta riba e mata, pero cu aire y biento nan ta bay pasobra nan ta light. Den un rato nan ta bula y pega, pero esey ta un di e forma di transporte pasobra tambe tin fruminga y hende cu ta transporta malesa primordial.

“E no ta trata solamente di paharito, lagadishi, yuwana, santanero y scorpion, pero tambe di e micro-organismo cu tin. Nan tambe ta busca caminda di bay, nan ta biba den e mondi patras unda cu ningun hende ta yega. Si persona cuminsa cu construccion, e micro-organismo tin cu busca caminda pa bay”, Lacle ta splica.

Esey ta locual ta pasa cu micro-organismo. Sinembargo Lacle ta enfatisa cu e no ta contra di ningun desaroyo cu tuma luga pa vivienda di hende of cualkier otro, pero solamente loke ta pasa cu e bestianan. E tin varios aña luchando cu su produccion, pero e ta keda baha y subi pasobra tin efecto ey.

“Bo no por bay stop pa hende tin un dak riba nan cabes, pero si pa nan planta den nan cura. Si bo haya un tereno grandi cu espacio, no traha full e cas grandi mescos e tereno y pone beton tur caminda pero laga luga pa un mata. E ta hunga un rol grandi”, Lacle ta expresa.

A pesar di e bestia, Lacle ta keda motiva hende pa planta. “Ora mas hende cuminsa planta, bo ta ripara tambe cu malesa ta baha. Actualmente tin mas persona den comunidad cu ta plantando y kier ta mas organico.

Con por haci posibel pa keda planta fruta cu berdura, pero na mesun momento e rosamento? Cua ta e miho manera pa trata cu esey. E ta splica cu hopi biaha hende ta yam’e pa puntra con pa haci cu cierto planta. E prome cos cu e ta bisa ta, cu si tin rosamento cerca, e por ta un factor. E por ta e tera tambe cu e persona ta usa.

Lacle ta splica cu tin varios estudio haci riba desaroyo economico y agricultura. Unda cu tin mata tambe ta ‘weer af e malesa’ manera e ‘mary golds plants’. Esey ta defende pa no haci un efecto grandi na otro planta y wante mas organico posibel.

Un flor ta atrae e bestia mas y un flor manera e ‘mary gold’ ta kita esey y otro malesa cu tin. E ta bisa cu tin mata local cu ta importante pa tera. “Si bo tin den bo cura planta un potchi. Tin hende cu ta bisa cu nan tin cement rond nan cas, pero por usa potchi grandi. Asina mi por stimula na hende cu a basha full cement den nan cura. Si bo no gusta blachi tampoco por kita afo cu bo no por planta.”