editorial 2_15_1.jpg

Nos por a tuma nota di un investigacion andando na DOW den e asunto di permiso pa construccion. Esaki relaciona cu e practica di hopi aña di permiti empleado di DOW di tin sidejob den pintamento di mapa di cas y edificio. Mientras cu eventualmente nan mes sea ta envolvi directamente den tuma decision den aprobacion di permiso, o en todo caso ta hopi cerca di esun cu mester haci esaki.

Kico ta realmente e problema di fondo den e caso aki? Durante decadanan caba a permiti personal di DOW pa gana placa extra cu pintamento di mapa. Esaki no ta bon pa varios motibo. Uno ta cu e ta loke pa ley (Landsverordening Materieel Ambtenarenrecht, LMA) ta considera ‘nevenarbeid’, pa cual un persona mester tin un permiso – por escrito – di e ministro concerni. No ta conoci cu tin hopi ministro cu a yega di duna permiso na empleado publico pa nan tin un side job. Por lo tanto practicamente tur loke por mira awe na empleado publico cu ta haci otro trabao banda di nan responsabilidad ta sin permiso di un ministro. Esey pa e persona en cuestion no ta problema, pasobra pa gran mayoria no tin control tampoco! Esaki tabata conta aparentemente pa e situacion na DOW tambe.

Nos por corda e caso di algun aña pasa, unda cu e presidente di e momento ey di Camara di Comercio, riba pregunta di prensa tocante posibel corupcion den aparato publico, a menciona e caso di DOW aki como uno caminda riesgo di corupcion ta existi, pasobra e dirigencia di e departamento tabata permiti empleado di DOW pinta mapa, mientras den mesun seccion ta trata peticion pa construccion. Director di DOW di e tempo ey a reacciona furioso y a exigi rectificacion, loke te dia di awe no a tuma luga pasobra e presidente a mantene su opinion. No a tende nada mas di e caso.

Mester bisa ademas cu loke e persona aki di e gremio empresarial a trece dilanti  ta di conocemento comun na Aruba. Tabata papia tambe di e ‘riesgo di corupcion’ ora cu manera ta bisa na Hulandes ‘e carnicero mes ta keur su carni’. Ta na e dirigencia di e departamento pa reconoce e riesgo aki y tuma e pasonan corespondiente pa preveni suceso cu ta encera violacion di ley. Kico e posibel violacion ta den e caso aki? Por ehemplo, cu un empleado ta pinta mapa, ta haya paga pa esey, y e no tin permiso pa haci ‘nevenarbeid’. Un paso mas leu ta cu un empleado, e mesun cu ta pinta of un otro, ta tuma placa pa agiliza e proceso di haya permiso di construccion. Otro violacion por ta e trato desigual di peticion pa construccion cu ta bini di pafo di e departamento; es decir ta duna prioridad na peticion haci via un persona interno, mientras cu e otronan ta tarda mas.

Claro cu cada empleado publico cu tuma nota di un violacion di ley, por ehemplo di tuma placa pa pasa permiso, tin e obligacion legal pa notifica su superiornan di esaki, si no e mes por keda acusa di complicidad.

Banda di pensa con corupcion den un caso concreto asina ta tuma luga, ta importante pensa riba con pa preveni esaki. Cada hefe di departamento tin e sagrado obligacion pa percura pa un sistema di control permanente pa evita cu e empleadonan por cay den tentacion. Naturalmente ta di supone cu e hefenan mes no ta haci nan mes culpabel na corupcion, di manera cu den un sistema di administracion publico mester tin control riba esakinan tambe. Control no ta algo interno so, pero mester inclui e parti externo. Esey ta encera e control financiero di banda di Centrale Accountantsdienst (CAD) pero por pensa tambe riba un control periodico di Inspeccion di Impuesto. Kico asina nan por investiga?  Por ehemplo, un empleado publico ta mustra un estilo di bida hopi mas luhoso cu loke su salario ta hustifica. E por tin un cas cu ta normalmente fuera di su alcance, y e por tin otro pertenencia cu no ta coresponde cu e cartera cu e supuestamente e tin. Talbes nos no ta custumbra cu e tipo di screenmento aki, pero na otro pais e por ta algo masha normal, y ademas ‘el que no debe, no teme’.

Pero, den tur esey, nos no tabata comentando posibel corupcion na nivel mas halto? Nos no a caba di pasa den un periodo di cuestionamento serio di e ministro di Infrastructura mes pa su maneho di emision di tereno publico? Oposicion a pidi reunion di Parlamento y tipico di e calidad di dirigencia di Parlamento, te awe no ta yama reunion. Por ta cu e investigacion di e chikito nan ta yega na ora pa camufla e cuestionamento na e nivel di dirigencia di departamento y di e propio ministro? Un ‘smokescreen’ grandi unda supuestamente a cay retiro caba? Lo aprecia di e ministro si e por duna cuenta di e eliminacion di e negoshi di bende tereno publico cu a haya pornada, unda miyones ta circula.