Space and Nature Aruba Foundation a publica un encuesta riba nan pagina di Facebok pa haya sa con informa comunidad di Aruba ta tocante contaminacion di luz y efectonan esey cu ta trece cune.

100 aña pasa, hende por a mira ariba y wak un espectacular shelo cu streanan. Awor miyones di nan no por experimenta universo pa via di contaminacion di luz cu ta perhudica medio ambiente, seguridad, consumo di coriente y salud.

Uso excesivo of no apropia di luz conoci como contaminacion di luz por causa consecuencianan grave pa sernan humano y medio ambiente cu ta inclui un briyo excesivo di luz causando molestia visual, briyo den shelo di anochi den areanan habita of un luz cu ta ubica unda no tin mester.

Durante un entrevista cu Bon Dia Aruba, presidente di e fundacion aki Jairo Vrolijk a splica cu na aña 2020 nan cuminsa consulta cu un asociacion yama “International Dark-Sky Association” un fundacion mundial cu a wordo lanta na Merca cu tin miembronan na diferente paisnan pa nan aplica pa bira un “Advocate”.

Advocate ta un hende cu ta papia cu e meta pa extende conscientisacion den e parti di “Light Pollution” y promove loke nan ta yama “Dark Sky” cu ta shelonan di anochi scur, e meta principal di protege nan awor pa e futuro generacionnan.

“Nan tambe ta certifica luganan por ehemplo, parkenan of luganan comun caminda hende ta haci recreativo, nan por certifica como un Dark Sky Park of Dark Sky Place”, Vrolijk a sigura.

El a conta cu esaki ta un proceso masha largo mes pa yega na remarca pa wordo certifica como tal, na fin di 2021 Vrolijk a cuminsa traha riba e proceso aki, pa intercambia informacion y ideanan y su status como Advocate a cambia pa “Delegado”, un bes cu el a haya e status aki el a bay riba e mapa mundial di International Dark Sky Association caminda cu hende por acerca na dje pa haya mas informacion tocante contaminacion di luz y con promove e parti di conscientisacion pa tin mas Dark Sky na Aruba.

“Pero e no ta facil na Aruba p’esey nos kier wak kico ta e interes y con e hendenan nan conocemento ta den e topico aki di contaminacion di luz”, el a bisa.

Ta existi diferente tipo di contaminacion como contaminacion di emision di gas, manera WEB ta emiti por ehemplo, tin contaminacion di aire manera dump di Parkietenbos, contaminacion di sushedad cu ta contamina te hasta yega na awa cu nos por bebe of esun di lama, “pero contaminacion di luz ta un tiki desconoci ainda y no tin mucho prioridad den nos comunidad pa resolve, tin casnan, hotelnan, edificionan ta wordo construi pero sin ni un tipo di pensamento cu nan ta emiti un cierto contaminacion sin cu bo mes sa”, Vrolijk a señala.

Esey ta e motibo di encuesta: “E impacto/Conocemento tocante contaminacion di luz (Light Pollution)” cu ta riba e Facebook page “Space and Nature Aruba Foundation” unda nan ta busca con e comunidad ta pensa riba contaminacion di luz, nan a puntra caba si comunidad ta dispuesto di haci adaptacionnan riba con nan ta instala luznan, si den cierto barionan ta dispuesto pa modifica esaki y te hasta haci e luznan menos bright den cierto oranan di anochi of hasta paga nan.

El a indica cu nan ta hayando informacion di encuesta unda cu te hasta diabierna ultimo 82 hende a haciel’e caba, e lo keda publica por lo menos dos siman mas pa asina ey nan por haya un idea miho pa sigui comparti y duna recomendacionnan mas practico, pa comunidad por haci cambionan den nan cas mes of na diferente luganan comercial.

Un bes cu nan haya sa di hendenan cu a yega di tende di contaminacion di luz of nan ta dispuesto pa haci adaptacion, nan ta bay cuminsa acerca e comunidad den sentido di haci diferente tayer pa nan por splica tocante kico impacto di contaminacion di luz y kico nan por haci.

Ademas, nan ta bay riba e parti di flora y fauna, salud di hende, nan vision y seguridad, cuanto hende por spaar door di instala luznan adecuadamente caminda nan kier yega na e parti turistico.

Di esaki, el a menciona cu na Aruba ta bin turistanan for di ciudadnan grandi como New York of Amsterdam, nan ta ciudadnan cu tin asina hopi intensidad di luz caminda cu nan no por wak ni un strea den e shelo “nan no por disfruta e parti di con bunita nos universo ta y poco poco si nos no haci nada nos ta bay perde esey na Aruba sigur”, Vrolijk a sigura.

Cu esaki, el a declara cu nan por beneficia di turismo unda bishitantenan por bin Aruba y disfruta di loke a resta di un shelo cu streanan caminda nan no por wak esey na unda nan ta biba.

“Nos ta bay haci’e den sentido di letters, nos ta bay drenta den e comunidad cu yudansa di asociacion internacional di Dark Sky, nan tin asina hopi material pa educa con por instala luznan y kico impacto ta riba nos flora y fauna, nos ta bay reparti esaki den barionan cu tin basta intensidad di luz pa cuminsa conscientisa e hende”, el a comenta.

Vrolijk a bisa cu nan tambe tin e meta di consulta cu instancianan gubernamental como por ehemplo Directie Natuur en Milieu, Parke Nacional Arikok, Tortuga Aruba Foundation, pa wak con nan por traha hunto pa cuminsa comparti e informacion aki “vooral si nos kier transforma Parke Nacional Arikok den sentido cu nos por certifica cu e Internacional Dark Association pa e bira un Dark Sky Park, pero esaki ta un proceso di dos of tres aña pa motibo cu tin cu cumpli cu cierto rekisitonan y un bes cu e lo wordo certifica, por cuminsa promove Aruba mundialmente como un pais cu tin un luga cu ta certifica como un Dark Sky Park y e ora ey bo ta trek un otro branch di turismo pa Aruba”.

E tipo di turismo aki ta conservativo riba e parti di contaminacion di luz pero asina mes Vrolijk a menciona cu ta caminda basta largo unda tambe tin cu haci cambionan den ley, mescos cu tambe ta existi pa zonido pero cu por haci’e pa luz.

Ademas di e Facebook page “Space and Nature Aruba Foundation” tambe nan tin un otro un page cu ta yama “International Dark Sky Association Aruba” riba e dos page aki nan ta bay publica e resultadonan di encuesta segun Vrolijk a indica.

Riba e potretnan ta ilustra con ta miho pa instala luz, skyglow di San Nicolas y kico e diferencia ta si tur hende por yuda. Potret riba front saca pa Jairo Vrolijk.