Tin un cos cu te awe hopi di nos politiconan no ta comprende, o ta haci manera nan no ta comprende. Esey ta cu ora ta hunga wega politico cu Hulanda, corda cu nan tin hopi mas experiencia den esey. Por kere cu bo por keda core rond, pero na final di cuenta ta bin resulta cu bo ta nada mas cu e raton, cu e gato a laga haci su cos te ora e baha un pia riba bo cabez… Loke a pasa ultimamente den parlamento cu e ley pa crea e ‘Wever-Croesnorm’ ta ilustra esaki un biaha mas.

A acorda cu Hulanda, na nivel di gobierno, cu ta bay introduci e norma pa salario di ehecutivo halto, cu e norma na e porcentahe acorda di e salario bruto di nos Promer Ministro. Y kico e parlamentarionan di banda gubernamental ta haci? Kibra e acuerdo cambiando e suma menciona den e ley y ta haci e periodo di adaptacion mas largo. Y kico gobierno ta haci? Envez di defende e ley cu nan a propone, cumpliendo cu e acuerdo cu Hulanda, ta sinta hari hunto cu e parlamentarionan despues di e ‘hazaña’ aki… “Nos a pompa nan atrobe; ta kico nan a kere, nan kier manda riba nos…?” Por supuesto aplauso di e simpatizantenan, pa confirmacion di e supuesto ‘independencia’ di parlamento. Consecuencia di tur esaki ta cu e proceso pa yega na debolbe e 5% di salario na e empleado publico ta dal para, pasobra na Hulanda e maniobra aki ta motibo pa no duna luz berde pa elimina parcialmente e reduccion di salario di 2020. No cu gobierno ta mind, pasobra awor por culpa e ‘colonialistanan’ Hulandes di no kier duna e pober ambtenaarnan back loke ta di nan.

En principio ta facil pa kere cu por traha acuerdo pa despues laga e parlamentarionan gubernamental usa nan ‘poder independiente pa pone e Hulandesnan ey na nan lugar’. Esey no ta resulta asina, mescos cu no a logra algun aña pasa pa ‘delete’ gobierno di Reino for di e ley di supervision financiero. A pasa e cambionan en berdad, cu sonrisa grandi riba caranan di e ministronan responsable, y e dos parlamentarionan cu a ehecuta e maniobra aki a haya nan debido recompensa di partido, awe tur dos ta ministro.

Pero seguidamente Gobernador no a firma e ley y esaki a termina den lachi o den bari di sushi. A obliga gobierno di Aruba pa acepta cu e version original a keda vigente, hunto cu e protocol firma na november 2018. Y a base di poder a mustra gobierno di Aruba cu supervision financiero ta caba dia Hulanda dicidi.

Desde ultimo siman nos ta den un situacion similar. Pa basta tempo ta scucha advertencia regularmente, cu si gobierno di Aruba no ta pone orden den cas – financieramente – anto otro lo bin hacie. Tabata facil pa crea e impresion cu e problema tabata cu e ‘consehero’, CAft, loke den concepto di e politico average na Aruba significa cu bo por ignora nan conseho, pasobra ‘ta solamente conseho nan ta’… Te yega e dia cu e poder supervisor tras di e consehero cuminza actua y na e punto ey nos ta yegando awor. Y ta surgi e pregunta si gobierno di Aruba por scapa di un instruccion pa adapta presupuesto 2022. Esey ta posible. Manera e secretario di estado responsable a indica, por yega na acuerdo cu CAft cu ta haci e aanwijzing innecesario. Pero esey ta trece cune un negociacion unda Aruba lo mester tira awa den biña, mientras di banda Hulandes tambe lo pone algun di e 13 puntonan cu CAft a propone un banda. Si Aruba keda insisti cu a haci suficiente caba, anto lo por tin un instruccion di Reino. Ademas tin e punto di e surplus riba presupuesto 2023, cu gobierno di Aruba no kier. Sin embargo, esaki ta un condicion acorda caba. Tambe a yega na e acuerdo pa pospone e momento di restructura e prestamonan duna na 2020 y 2021 den cuadro di e crisis financiero, te na 2023. Den e ‘give and take’ ey a acorda cu e aña aki por tin un deficit riba presupuesto ainda, pero esaki naturalmente suheto na e opinion di CAft, y finalmente di gobierno di Reino. Gobierno di Aruba nunca tabatin man liber pa pone e deficit cu nan ta haya ta bon, esta e 239 miyon, cu den tratamento a baha te na 227 miyon.

Pero, no mester lubida cu nos ta bao supervision financiero. Y ta na e punto crucial aki nos ta awor. Gobierno di Aruba no tin e libertad pa diseña un presupuesto manera nan kier, pasobra tin supervision financiero, promer y despues di aproba presupuesto. Den su valoracion previo CAft no a laga lugar pa duda; a indica bon cla cu teniendo un deficit di riba 200 miyon florin e aña aki, y cumpli cu e requisito di surplus otro aña, ta significa un medida asina drastico e aña ey, cu no lo por cumpli cu e exigencia di surplus. E mensahe di gobierno den su presupuesto multi-anual tabata cu ta pretende di rek e deficit te na 2026, sin baha gasto. Esaki ta e disputa clave, y cu ta causa iritacion na Hulanda. Ta palabra algo y gobierno di Aruba ta bira mustra un actitud desafiante, mientras localmente ta trata di mantene e informacion mas limita posible, pa por sigui cu e wega di core rond y priminti cos. Raton, sigui core…