Ayera nochi tabata e di dos edicion di e simposio di bon gobernacion organisa pa Fundacion Gobernacion di Calidad y Universidad di Aruba. Riba e anochi aki a enfoca specificamente riba e topiconan di e estado actual di checks and balances di institucionnan na Aruba y movementonan internacional cu ta andando na nivel internacional.

 Organisado y orado Armand Hessels a elabora riba su presentacion duna riba e prome anochi, specificamente riba e estado di institucionnan cu ta fungi como watchdog na Aruba. Tambe a delinea un organogram di e diferente institucionnan. (visibel riba potret)

Sr. Hessels a splica cu hopi biaha rapportnan investigativo ta wordo traha pa organonan di control di gobierno, pero cu esakinan ta wordo ignora di parti di gobierno. “E problema e ora ey no ta cu no tin control suficiente riba e gobierno pero cu ta laga rapportnan warda den cashi sin considera e contenido. Mi ta kere cu pa mehora esaki mester independisa e organonan di control di gobierno pa no depende riba e mesun gobierno cu nan mester controla.”

Pa ilustra esaki sr. Hessels a duna ehempel di varios servicio di gobierno cu a wordo independisa y privatisa pa mehora servicio, situacion di mal maneho y administracion financiero. “Setar, WEB, Post, esakinan tur ta forma parti di servicionan cu a wordo privatisa y cu a mehora substancialmente despues di esaki.”

Sr. Hessels a expresa cu den e rapport Koerten por a mira un analisis di e ‘relacionnan estrecho entre patronahe politico y e underworld’. “E caracteristicanan ta hopi similar na organisacionnan criminal, pero si nos mester ta consciente cu nan no ta mescos. Nos mester bira hopi consciente di esaki.” Riba e topico aki por a nota cu hopi hende den audiencia a reacciona ora cu sr. Hessels a trece dilanti cu ‘no ta djis e minister por ta corupto, si no personanan rond di dje, y por ta sistema mes ta encurasha di cierto manera pa personanan actua di e manera aki’. “E sistema ta bon, pero e ta mal ehecuta.”

Movemento civil pa bon gobernacion na Corsou
Durante e presentacion di e siguiente orado Nelly Schotborgh, el a detaya con a bin cu un campaña pa conscientisa e poblacion di Corsou tocante mal gobernacion. Sra. Schotborgh a splica cu a bin cu un fundacion, similar na e fundacion di bon gobernacion cu a organisa e evento aki. E Fundashon Korsou Transparente a encarga su mes di follow up riba e rapportnan cu ta wordo crea pa organonan di conseho.

“Nos primeramente establece paginanan riba social media cual nos a uza pa cuminsa varios campaña di conscientisacion riba topico di bon gobernacion y sintomanan di mal gobernacion. Pero aparte di esaki nos tambe a bin cu eventonan unda hende por a dialoga riba e topico aki.” Sra. Schotborgh a splica cu nan a wordo inspira hopi pa un movemento civil demandando pa bon gobernacion na Zuid Afrika. E fundacion di Corsou a bin cu un proyecto similar unda cu a haci eventonan unda hende por a bay confesa un momento den nan bida cu nan tabata falta integridad.

“Cu esaki nos kier a bin cu algo na un nivel mas personal, hende por a bin y tuma nos lie detector test di integridad y si nan no tabata pasa e test, nan lo mester laba nan man y tuma potret dilanti un poster cu nos a diseña. E tabata algo hopi simpel.. Nos no a enfoca riba corupcion di politico, si no mas den cuadro di bida diario. Por ehempel un di e preguntanan riba e test ta si bo a yega di bay AO sin ta malo.”

Sra. Schotborgh a splica cu a bin cu esaki paso e ta haya cu mester pensa mas creativo pa envolve hende pa pensa criticamente di un problema compleho manera mal gobernacion y su consecuencianan.

Women empowerment contra corupcion
Orado Willeke Slingerland a toca e topico di women empowerment y e relacion cu esaki tin cu bon gobernacion. Pa esaki sra. Slingerland a cita varios rapport cu a wordo publica di Nacionnan Uni unda ta delinea e corelacion entre desigualdad di genero y nivelnan di corupcion. Segun e rapport, na paisnan cu hopi desigualdad di genero tin nivelnan halto di corupcion. Sra. Slingerland a cita investigacionnan cu a wordo pa purba splica dicon aparentemente tin mas corupcion cu ta wordo cometi pa hombernan. “Sociologonan por bisa nos cu hombernan ta pensa riba plaso corto, mientras muhe ta pensa mas riba largo plaso. Tambe nan ta mustra cu hombernan ta mas alerto pa sirbi interesnan particular mientras muhe sa sirbi interesnan general.”

Pa purba splica esaki sra. Slingerland a duna un ehempel di un Girl’s Cafe cu a wordo institui na Yemen. “Yemen ta un pais cu hopi instabilidad y unda guera ta andando. Na paisnan asina ki tin hopi necesidad pa muhenan tin espacionan unda nan por sinti sigur.” Ademas di e instabilidad di e pais, tin hopi corupcion cu ta wordo cometi, segun sra. Slingerland. “E movementonan aki ta importante pasobra personanan por intercambia ideanan y den tempo di crisis e muhenan aki por trece puntonan importante. Ora cu tempo di guera caba, e muhenan aki lo ta e lidernan di futuro.”

Amplifica e mensahe di demanda pa bon gobernacion
Na final di e anochi a duna espacio pa audiencia haci pregunta. Un di e preguntanan a wordo haci pa Tai-Foo Lee, candidato politico riba lista di RAIZ. Sr. Lee primeramente a critica tur e politiconan kende no a atende e simposio aki. Sinembargo por a nota den audiencia candidatonan riba lista di partido RED. Sr. Lee a sigui pa puntra con por trece e mensahe aki na un audiencia mas amplia. Specificamente e mensahe di demanda bon gobernacion y cu ta fada cu politikeria. Loke sra. Schotborgh a contesta ta cu esaki ta e tarea di e comunidad mes. “Si bo kier pa e politiconan tende bo mensahe, mester bay na medionan, corant, radio y den bo comunidad mes pa dialoga riba e topiconan aki. Pero specificamente mester cuminsa demanda pa bin cu bon gobernacion. Mi ta kere ta importante pa no keda complaciente y bin cu iniciativa propio.”

Sra. Schotborgh a finalisa subrayando e rol di e prensa den un sociedad democratico.