editorial 2_15_1.jpg

Loke hopi no a spera, a bira un echo. Gran Britania a percura pa e sorpresa grandi, votando pa sali for di Union Europeo, pa bolbe na nan situacion di isla riba su mes. Apenas awor e realidad nobo a cuminsa ‘sink in’ cu esaki ta un cambio  ireversible cu tin su consecuencianan grandi pa futuro. Ta tempran ainda pa evalua kico ta bay cambia y kico no. Naturalmente cu hopi di e relacionnan economico ta keda mescos. Trafico comercial mundialmente ta tuma luga entre hopi partner cu no tin nada en comun pa loke ta nan sistema politico. Un ehemplo bibo di esaki ta China, cu ta keto bay ta un republica comunista di un solo partido, cu ta haci comercio cu henter mundo irespecto nan sistema politico. Ta anticipa tambe cu e relacionnan economico cu Europa lo keda intensivo, pa motibo di interes mutuo grandi.

Pa esnan cu a vota na fabor di e cambio, mester ta un alivio principalmente di ta libera di e centro di poder cu yama Bruselas/Strasburgo unda Union Europeo ta sinta. E malcontento na Gran Britania cu a bira mayoritario tabata bin hopi di e cantidad di ley y regla cu Union Europeo tabata traha pa su miembronan, creando asina e percepecion cu e parlamentonan di e paisnan mes no tabatin nada di bisa. E malcontento no ta algo recien, e tabata t’ey semper caba unda cu Gran Britania tabata e miembro ‘isleño’, cu semper tabatin pregunta y critica encuanto e reglanan cu e Union tabata dicta. Como pueblo orguyoso di nan isla, cu entre otro tabata invencibel y inconkistabel den dos Guera Mundial, semper e idea di entrega autonomia pa pertenece na un entidad mas grandi a pone bastante resistencia.  No ta pornada cu Gran Britania a mantene su mes moneda ora na 2001 e otro paisnan di Europa a uni pa forma e Euro. Durante tur e problemanan cu a surgi alrededor di Grecia y otro caso di problema financiero serio, Gran Britania por tabata satisfecho di no ta hinca den e problema ey.

Tin varios otro tema cu a causa e malcontento grandi na Gran Britania. Entre otro,  entrada di dies mil y pico inmigrante for di Africa y Medio Oriente, sin cu nan tabatin e instrumentonan pa para e proceso aki. E campamentonan di refugiado y tur otro persona cu ta buscando un otro horizonte pa nan bida na Caliz, Francia, en busca di cualkier manera pa yega Gran Britania, a cuminsa bira tema di malcontento bastante generalisa na Gran Britania. Pa un of otro motibo pa hopi di e hendenan aki, Gran Britania ta e destino final unda nan kier yega pa purba construi un futuro personal. Y si den e ultimo par di aña a mira un Union Europeo reaccionando cada biaha na un manera no adecuado, mustrando debilidad y indeciso den e asunto aki, esaki a aumenta e percepcion di hopi ciudadano Britanico, cu bay riba nan mes tabata e unico manera pa coregi e rumbo aki.

Y den nos caso, kico ta e paralelo? Mas di trinta aña pasa, Aruba a pasa den un proceso, similar den cierto sentido, diferente den algun otro. Despues di un referendum di un mayoria amplio, a yega na convence Hulanda cu Aruba no tabata kier sigui den e constelacion Antiano. Pero pueblo no tabata busca independencia; tabata busca un separacion for di e dominio di Curaçao den gobierno central. A logra esaki, cu e compromiso di bira independiente despues di 10 aña, pero hopi di nos tabatin e speransa y hasta conviccion cu nunca lo a yega asina leu. No ta solamente e deseo mayoritario di pueblo di Aruba a defini e asunto aki, tambe tabatin consideracion di caracter geo -politico cu no ta laga espacio mes pa bira independiente. Estadonan Uni, bien o mal, te awe ta considera e Cuenca di Caribe como su cura y no ta permiti otro super potencia penetra aki. Tampoco ta permiti paisnan den e region cu ta den problema serio, pa e problemanan aki plama den region. Na 1996, Colombia tabata e problema grandi, unda e miedo tabata cu narcotrafico lo por a podera di un isla chikito vulnerable asina. Awor ta e regimen socialista na Venezuela ta e protagonista di mayor menasa pa trankilidad di e islanan Hulandes cerca di costa Venezolano.

Kico nos por siña di e suceso di siman pasa? Cu nos ta den un constelacion mas grandi cu nos, pasobra gran mayoria di pueblo ta bisa cu asina e ta y asina e ta keda. E problemanan cu ta surgi cu e entidad superior (Reino) semper ta pasobra nos politiconan ta haci tur sorto di cos menos goberna drechi. Ta nan problemanan, manera esun financiero, y e famoso areglo di conflicto, ta bin dilanti henter ora. Si nan ta goberna bon, no mester ni di placa, ni di areglo di conflicto. Gobierno di Reino, tanten nos ta bon, no ta preocupa, mucho menos ta bin interveni. Ora nos scoge pa keda den Reino, nos ta scoge pa un nivel di supervision, riba nos politiconan… Esey ta bon.