This 1997 image provided by CDC, shows the right arm and torso of a patient, whose skin displayed a number of lesions due to what had been an active case of monkeypox. As more cases of monkeypox are detected in Europe and North America in 2022, some scientists who have monitored numerous outbreaks in Africa say they are baffled by the unusual disease's spread in developed countries. (CDC via AP)

Desde 13 di mei, cu e prome casonan di monkeypox a wordo reporta, mundo ta na alerta pa e malesa aki cu ta causando miedo entre comunidadnan rond mundo. A pesar cu e ta un malesa cu a wordo detecta pa prome biaha na aña 1970 den hende, hopi no sa ainda kico monkeypox ta, kico su sintomanan ta y con un persona por wordo infecta cu e enfermedad aki.

Monkeypox ta un zoonosis viral, un enfermedad provoca pa un virus cu ta wordo transmiti for di un animal infecta pa un hende, cu ta produci sintomanan parecido na bruela comun. Monkeypox a wordo detecta pa prome biaha den un ser humano na aña 1970 na Republica Democratico di Congo, conoci e tempo ey manera Zaire, den un mucha di nuebe aña di edad, den un region unda cu bruela comun a wordo elimina na aña 1968.

Organisacion Mundial di Salud (WHO) ta informa cu desde 13 di mei 2022 casonan di monkeypox a wordo reporta pa 12 Estado miembro cu no ta endemico pa e virus di monkeypox. Investigacionnan epidemiologico ta andando, sinembargo, nan ta indica cu e casonan reporta te na e momentonan aki no tin vinculo di biahe estabelci na areanan endemico.

Segun e informacion disponibel actualmente, e casonan ta identifica principalmente, pero no exclusivamente, entre hombernan cu tin relacionnan intimo cu otro homber cu ta busca atencion na clinicanan di atencion primario y di salud sexual.

Informacion oficial di WHO ta indica cu desde 21 di mei 2022, tin 92 casonan confirma pa laboratorionan, y tin 28 caso sospechoso di monkeypox cu ta den investigacion. Te na e momentonan aki no tin niun morto relaciona cu e virus aki.

Signo- y Sintomanan

E periodo di incubacion di monkeypox normalmente ta tarda entre 6 y 16 dia, aunke esaki por varia entre 5 y 21 dia. E infeccion di e virus por wordo dividi den dos periodo.

E prome periodo ta e periodo di invasion, esaki ta entre dia 0 y dia 5, caminda por exhibi sintomanan manera keintura, dolor di cabes intenso, inflamacion di lymfeklier, dolor di musculo y lomba, y falta drastico di energia.

E siguiente periodo ta e periodo di erupcion di cuero, cu normalmente ta aparece for di e prome dia te cu di tres dia despues cu e persona a haya keintura. Esaki ta ora cu e bala of ronchinan ta cuminsa aparece ariba e cuero. Generalmente esakinan ta afecta e area di cara prome y despues ta expande pa e resto di e curpa. E areanan mas afecta ta cara, planta di man y planta di pia. E erupcion aki ta cuminsa como bala of ronchinan plat, ta evoluciona na blaarnan yen di likido y despues di mas o menos 10 dia e blaarnan ta seca bira casca. E eliminacion completo di e casca por dura hasta tres siman.

Transmision

WHO ta señala cu den casonan inicial e infeccion ta wordo produci pa contacto directo di sanger, likidonan corporal y heridanan di cuero of e slijm di animalnan infecta. Diferente especie di animalnan a wordo identifica sensibel na e virus di monkeypox. Un posibel factor di riesgo ta come carni mal cushina y otro productonan animal di bestianan cu ta infecta.

Transmision di un persona pa otro por tuma luga cu contacto cercano di likidonan infecta di vianan respiratorio, heridanan di un persona infecta, of cu obhetonan contamina recientemente cu likidonan di e pashent of material di e herida. WHO ta splica cu e contagio ta tuma luga principalmente door di gotanan respiratorio door di contacto largo cara cara cu e pashent, locual ta pone e miembronan di famia cercano di e pashent den riesgo halto di infeccion.

Tratamento y Vacuna

No tin tratamento ni tampoco vacuna specifico pa monkeypox, aunke WHO ta remarca cu e brotenan por wordo controla. Den pasado e vacuna antivirus a demostra di ta eficiente den un 85% pa preveni monkeypox. Sinembargo e vacuna ya no ta accesibel mas na publico, ya cu a suspende su produccion despues di e eliminacion mundial di bruela.

Recomendacionnan

WHO ta subraya cu identificacion di mas caso di monkeypox y su expansion na e paisnan cu actualmente ta reporta casonan di e virus ta probabel. Cualkier persona cu tin e sintomanan, ta sospecha di por tin e malesa y den caso cu wordo confirma, mester bay den isolacion te ora cu e heridanan di blaarnan seca, e casca cay y un capa di cuero fresco a crece.

Pa reduci riesgo di contagio di animal pa persona, ta importante pa enfoca riba prevencion di contagio na zonanan endemico y evita cualkier contacto cu animalnan infecta of cu ta sensibel na infeccion di e virus. Limita contacto cu sanger of carni, y cushina carni completamente prome cu come.

Pa reduci riesgo di contaminacion di un persona pa otro, mas cu claro ta importante pa evita cualkier tipo di contacto directo cu un persona infecta cu monkeypox. Den caso cu mester asisti e persona malo, mester usa ekipo di proteccion adecua pa evita riesgo di contagio. Laba man frecuentemente despues di bishita of asisti un pashent cu monkeypox ta crucial. Isolacion, manera ya caba menciona, ta e procedura cu mester sigui pa e pashentnan cu wordo diagnostica of cu ta sospecha di ta infecta cu monkeypox.