Aruba ta den un pandemia di COVID-19 desde 13 maart 2020 y poco poco nos ta recuperando. Pa Aruba por a wanta cabes riba awa y bringa e crisis economico, financiero y social ocasiona pa e pandemia, Gobierno di Aruba mester a acerca Hulanda pa ayudo.

Hulanda na su turno a ofrece Aruba sosten di likides den forma di prestamo pa dos aña y mara na varios condicion. Un di e condicionnan ta e dos conceptonan di ley di consenso di Reino yama COHO y RAft. COHO ta para pa Caribisch orgaan voor hervorming en ontwikkeling y RAft pa Rijkswet Aruba financieel toezicht.

Mi ta agradecido na Hulanda pa e sosten di likides paso sin e sosten aki Aruba no por a cumpli cu su obligacionnan financiero actual y nobo y nos no por a yuda nos hende y companianan. Den mesun rosea mi no a compronde desde comienso e punto di salida di Hulanda. Nos no mester lubida e situacion precario y di chaos cu nos Pais a encontra su mes aden desde inicio di e pandemia di COVID-19: lockdown, airport cera, comercio plat, posibilidad cu mas cu 30.000 lo a perde trabou of entrada, companianan den problema financiero y asina nos por keda sigui menciona. Aruba su situacion financiero y economico a haci cu practicamente posibilidad pa financiamento otro cu Hulanda no tabatin y si tabatin mes Hulanda mester a bay di acuerdo cu esaki.

Pais Aruba a haya su mes den necesidad y a acerca Hulanda como partner den Reino y a base di Statuto di Reino Hulandes pa ayudo. Aruba a haya su mes completamente dependiente di e ayudo di Hulanda y esaki a pone cu Aruba no por a haci nada otro cu bisa si na e condicionnan stricto cu Hulanda a mara na e sosten aki. Sin e sosten aki Aruba sigur no lo a sobrebibi pasobra sin e sosten aki Gobierno no por a keda funciona, no por a otorga subsidio di salario y tampoco duna sosten financiero na companianan chikito y mediano.

Ley di consenso RAft

E ley di consenso RAft ta conta solamente pa Aruba y ta basa den gran mayoria riba un ley, un ley di Reino y dos Protocol existente, esta Landsverordening Aruba financieel toezicht (LAft), Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten (Rft) y Procotol Aruba Nederland 2015 y Protocol Aruba Nederland 2019-2021. Cu e propuesta di ley di consenso di Reino aki conseho di minister di Reino lo tin supervision financiero riba nos y e institucion existente CAft lo wordo estableci den un herarkia di ley mas halto di cual lo tin un rol di señala y duna conseho. E tareanan di CAft ta entre otro pa tene supervision si nos ta tene nos na e normanan stipula, ta raporta y duna conseho na Aruba y Hulanda y ta supervisa si e agenda di ehecucion ta wordo traduci corecto y den forma responsabel den e presupuesto di nos Pais.

Ley di consenso di Reino COHO

E ley di consenso di Reino COHO ta conta pa Aruba, Corsou y Sint-Maarten. E obhetivo di propuesta di ley aki ta pa establece e organisacion COHO cu lo ta un bestuursorgaan consistiendo di tres miembro cu cierto autoridad riba su mes,- y tareanan entre brinda sosten na e paisnan den ehecucion di tur accion cu ta mara na e pakete di pais (“landspakket”) y tene supervision riba e continuacion di esakinan (articulon 2 y 4). Hulanda ta argumenta cu reformanan mester tuma lugar na Aruba, Corsou y Sint-Maarten pa asina haci e paisnan mas resistente contra posibel crisis den futuro. Pa e motibo aki Hulanda ta indica cu e meta di e organisacion COHO ta pa brinda sosten na Aruba, Corsou y Sint-Maarten den implementacion di reformanan, pa realisa un finansas publico duradero y sostenibel y pa fortalece e resiliencia di e economia di cada pais (articulo 3).

Pa loke ta trata e argumento di Hulanda sigur mi lo subraya cu nos tambe ta di opinion cu reformanan riba diferente tereno mester tuma lugar mas cu nos ta haya cu esakinan mester ta bon plania y studia teniendo debido cuenta cu e consecuencianan pa e calidad di bida di nos hendenan y sigur no por tuma lugar simultaneamente.

 

Rol di Parlamento

Como Parlamentario mi ta sumamente preocupa cu e contenido di ambos concepto di ley di consenso di Reino y e motibo pakico nan mester ta den e capa di un ley di consenso di Reino. Autonomia di nos pais ta wordo mina y e funcion di nos como Parlamento ta wordo limita drasticamente. En cambio Hulanda ta haya hopi mas control y poder riba nos pais.

Pa e motibo aki mi a haci varios pregunta riba ambos concepto di ley di consenso di Reino y tambe a duna critica y sugerencia pa cambio den e verslag cu nos Fraccion a entrega dialuna 16 di mei 2022. Durante e simannan venidero mi lo bay amplia den varios articulo riba e contenido di ambos concepto di ley di consenso di Reino pa asina pueblo ta bon informa di esakinan.