Pa Ramon Todd Dandare, na Aruba tin un fenomeno unda ora di lesa, no ta compronde loke ta lesando; pero e problema ta bira mas grandi ora ta papia di refleha riba loke a lesa y purba pensa kico tabata intencion di e autor. E linguista no ta haya cu tin suficiente buki di literatura na Aruba den Papiamento.

Bon Dia Aruba a acerca Traductor y Linguista Ramon Todd Dandare, pa splica tocante importancia pa tin mas literatura na Papiamento; si tin suficiente lectura literario den educacion.

No tin suficiente obra literario na Papiamento
Ora ta trata riba e pregunta si ta existi suficiente material di lesa na Papiamento, Traductor y Linguista Ramon Todd Dandare ta bisa: ‘Depende’, mirando cu lesamento ta algo hopi varia y por uz’e den diferente contexto.

Por lesa un obra literario, un cuenta, poesia, tambe un articulo periodistico. Hende por ta lesando den tur diferente aspecto; pero si ta papia di literatura, ‘falta hopi ainda’, segun Todd Dandare. E Linguista ta bisa cu tin hopi buki sigur, pero no a yega na e cantidad di buki manera tin na un pais grandi.

Todd Dandare a expresa cu ta un duele cu no ta duna literatura como materia den scol avansa. Otro pais tin nan literatura propio, ademas di literatura mundial. Un ehempel cu el a duna ta Colombia, cual tin den banda di nan propio literatura, tambe esun universal, mirando cu idioma Spaño ta uno grandi. Di e forma ey e studiantenan ta siña for di cuminsamento.

Pa locual ta trata traduccion den buki, e ta bisa cu esey algo cu por wordo haci. Tin hopi buki di lectura pa muchanan, kleuter, basico cu ta traduci y traha locamente tambe. A puntra Todd Dandare si tin traductor suficiente na Aruba.

E ta contesta cu si tin, pero mester mas. Sinembargo, el a splica cu nan no ta siña pa traductor, pero pa Papiamento; y e idioma cu nan lo kier traduci for di dje. Pasobra pa un persona por traduci, e mester tin gran conocemento den ambos idioma, ademas di conocemento di literatura di ambos idioma.

Den termino general, Todd Dandare ta bisa cu falta hopi conocemento literario, tambe bou algun cu ta duna les, bisando cu ‘den les di Hulandes no ta worry cu literatura’.

No compronde kico ta lesa ta un problema grandi
Todd Dandare tambe a splica e importancia di compronde kico ta lesa y puntra bo mes kico bo ta lesando. Ora un persona ta lesa, e ta haci dos cos pareu. E tecnica, e idioma pa siña lesa y con e ta hinca den otro. “Ami ta lesa rapido paso mi conoce e idioma. Ora mi lesa mi ta lesa cierto palabra tecnico y mi ta compronde nan.”

Sinembargo, banda di esey ora di lesa tambe tin e parti sintesis. Esey ta ora un persona ta corda e parti mas importante ‘esun cu a dal bo, emociona bo’ esey ta yama sintesis. Segun Todd Dandare, mayoria di biaha na scol ta papia e ora ey di un resumen.

E resumen/ sintesis ta comprendemento di e texto, pero tambe tin e parti analisis. Esey ta e parti unda cu un persona ta interpreta locual e ta lesa y por refleha riba e lesado su interpretacion di loke e autor kier a bisa cu loke el a skirbi. Esey ta un aspecto cu ta importante pa literatura, pero e ta algo importante pa tur texto cu lesa.

Segun Todd Dandare, muchanan ta lesa, pero no ta compronde, cual no ta bon. “Si e fundeshi di sintetisa y analisa no ta bon, pues si no haci esaki na scol basico, pa scol secundario e ta bay tin un problema pa compronde y refleha riba texto.”

Pa por trece mehoracion den esaki mester hisa e cantidad di texto cu ta lesa den cierto tempo. Den un ora por lesa tanto palabra, y ta netamente esey mester mehora. Por lesa den un ora ta un cos, pero mas importante ainda ta siña analisa e cosnan.

Den analisis ta importante pa bay dilanti y sigui studia. Tambe e cuestion di cu si un persona kier ta carpinte e no mester lesa ‘e ta lesa tambe’ pa cualkier cos mester por siña lesa instruccion, e ta keda na carpinte pa analisa. Pa esunnan cu ta siña pa ofishi practico tambe mester analisa y pensa ‘midi bon prome cu claba’ tur esey tin di haber cu conocemento, segun Todd Dandare, e ta practica cu teoria.