Proximamente parlamento lo trata e propuesta pa adapta Aruba su ley di supervision financiero. Mirando e contenido pa cual a yega na un acuerdo, por anticipa cu no mester tin problema pa aproba esaki, en todo caso no di banda gubernamental den Staten. Sin embargo, por spera algun critica di banda opositor pakico mester a tarda tanto, mientras gobierno a manda e propuesta caba pa Raad van Advies na luna di juli, mientras e impresion tabata cu e bataya cu Hulanda tabata andando cu tur su forza ainda. Esaki tanto pa e asunto di e prestamonan, como tambe pa e ley di Reino, cu finalmente no a keda cla. Pa dia 10 di october finalmente a bay di acuerdo cu e condicionnan pa continuacion di e debenan cu Hulanda, pero como cu no a cumpli cu e deadline pa duna claridad tocante e ley di Reino, nos ta bay paga, por lo pronto, e porcentahe halto cu ta coresponde cu e tasa di interes di mercado internacional. Esey te dia cu tin un acuerdo tocante e ley di Reino, unda e porcentahe ta baha te na 5,1%, y ta baha mas ainda dia tin un ley di Reino na vigor.

Pero, kico ta pasa si no ta bay tin un ley di Reino? Talvez nos no ta pensa inmediatamente den e direccion aki, pero ta necesario explora e rumbo aki. Tambe pasobra den e ‘Memorie van Toelichting’ gobierno di Aruba ta comenta riba e aparente falta di ‘consenso’ cu naturalmente mester ta e base di un ley di Reino, cu lo a causa cu nos ta unda nos ta awe, sin ley di Reino. Nos no ta bay den detaye ta ken a percura pa no tin consenso, pasobra tanto na Aruba como na Hulanda a surgi critica parlamentario. Gobierno di Aruba na e momento ey a bay di acuerdo caba cu e contenido di e ley di Reino, pero a hala atras. Di cualkier manera, te awe no tin ‘consenso’ pero nos por mira si cu den e ley di Aruba ta aparece awor e condicionnan clave cu Hulanda a formula den e propuesta di ley di Reino na februari 2022. Ta trata di e norma pa reduccion di e corelacion debe/GDP cu mester ta na 50% pa 2040, e condicionnan pa mehoracion di administracion y reportahe financiero, e criterio pa gasto di personal na 10% di GDP pa 2027, y e prohibicion pa inicia mas proyecto ‘PPP’. Loke por observa ta cu gobierno di Aruba a logra un reduccion di e categorianan di gasto di personal cu ta cay bao di e ley, compara cu e exigencianan Hulandes den nan propuesta. Esey ta duna gobierno un poco mas espacio pa maneha e aspecto aki.

Fuera di esey, nos por mira cu e regimen di supervision mes ta casi identico, loke gobierno ta admiti tambe den nan splicacion, unda ta bisa cu nan ta di acuerdo cu mester tin “supervision financiero externo” pasobra esaki a proba di ta util pa e evaluacion internacional di Aruba su posicion pa haya credito. Nos ta contento di lesa esey, ya cu nos tin varios aña ta canta esey… Aruba no tin mester di bay busca placa mes sin e ‘visto bueno’ di Reino; ta e categoria di rating ‘AAA’ di Hulanda ta loke ta conta… Pero, awor e pregunta: si tin awor den e ley di Aruba, e mesun regimen di supervision, y e mesun criterionan cu mester bay den e ley di Reino, dia y si esaki keda cla, kico ta e problema pa acepta e ley di Reino? Esey no por ta e famoso ‘autonomia’ cu nos lo perde, pasobra e ley di Reino lo contene e mesun proceso di aprobacion local di presupuesto manera e ta awor den e ley di Aruba, y mescos esaki tin su origen y similaridad den e ley di Reino pa Corsou y Sint Maarten. Cu e asunto di ‘autonomia’ ey ta algo tipicamente pa consumo local, ta bira mas cu obvio, awor cu gobierno ta bisa cu no tin diferencia cu Hulanda tocante e necesidad di e ya menciona ‘supervision financiero externo, y cu e regimen di supervision ta practicamente identico.

Anto, e asunto ta keda te ey? No, pasobra si e propuesta di ley pasa parlamento sin problema y tin supervision legalmente regla pa e proximo tempo, e problema ta keda e ley di Reino pa cual mester tin ‘consenso’. Y si no por yega na un acuerdo, Hulanda ta bay haci…, kico? Nan lo ripara cu henter e idea di un ley di Reino di ‘consenso’ ta en principio un concepto legal un poco straño den e contexto aki. Imagina bo: esun cu ta someti na supervision di e nivel superior, mester duna su aprobacion ta con lo supervis’e? Den ki mundo nos ta biba? Hulanda lo argumenta cu, si Aruba ta acepta e normanan den e ley di Aruba, kico ta e problema pa acepta e mesun ley bao di e titulo di Reino? Pa na Aruba por cambia e ley, sin e famoso ‘consenso’? Consenso ta un ‘two way street’… Di tur manera, Hulanda tin un remedi pa esey caba, cu nan a aplica na 2019: Gobernador no ta firma… Asina mes, nos no ta descarta e posiblidad cu pa resto di e periodo di gobernacion aki nos no ta mira un ley di Reino, pasobra gobierno ta keda evadi e tema ey, yegando na campaña electoral sin cu ‘nan a entrega’ nada na Hulanda… Mientras tanto, nos ta paga pa e odiseanan di e gobierno aki.