E expresion Hulandes ‘ouwe koeien uit de sloot halen’ ta referi na e situacion unda un persona ta keda bolbe riba un tema di pasado, mientras otronan kier sigui move, al fin y al cabo, nos ta biba awor y ta futuro so nos tin dilanti nos. Den nos cultura politico esey ta un caracteristica importante di e debate politico, cu sigur den tempo di campaña ta resurgi cu mas forza ainda. Nos no ta kere cu e aña aki ta bay ta un exepcion.

Na e momento aki caba nos por ripara, tambe den nos propio corant cu ta duna tarima na tur cu kier vocifera nan opinion, cu e trahamento di lista di pica grandi y chikito di cada partido a cuminza atrobe, o mas bien ta continua cu mas forza ainda den e temporada aki. Naturalmente den cierto sentido ta inevitable pa bolbe na pasado pa ilustra kico a haci o no a haci, y kico por lo tanto ta loke por spera di tal o cual partido. Y ta logico tambe cu cada partido o politico individual ta purba di presenta hecho di tal forma cu esey ta mas favorable pa su posicion. Y naturalmente no ta menciona tur aspecto y tur factor, solamente esunnan cu ta conveni. E adversario politico lo duna contesta, pero tambe ta sufri di mesun enfermedad di presenta un realidad parcial, scondiendo e hechonan cu no ta pas den e imagen cu e politico o partido kier presenta. Esaki ta laga bastante espacio anto pa medio di comunicacion haci un trabao complementario, presentando un imagen mas completo di un asunto, pa publico en general por haya sa con e asunto ta, pa despues forma nan opinion pa ora nan bay vota.

Tumando e tarea aki na serio nos ta bay, den e actual campaña politico, trata di duna un vista mas completo posible di temanan importante, pa por sirbi nos lectornan di e mihor manera, sin pretende di sugeri kico mester vota na september. Y kico ta e temanan cu nos ta topa? Algun ta e temanan di semper, manera: ken a gasta mas placa y crea mas debe desde 1986? Nos ta haya e pregunta ey di algun forma den e discusion actual, y no sin motibo. Situacion financiero di gobernacion ta un di e factornan di peso den e actual crisis. Y pa averigua ken a gasta mas y a causa mas debe, nos no tin pakico pa basa nos mes riba mero opinion, pasobra entre otro den e estadisticanan di Banco Central nos por haya tur loke nos mester.

Nos por mira cu na 1989 caba nos tabatin 617 miyon florin di debe, loke e tempo ey tabata di comprende ainda. E crisis di ciere di Lago y e busqueda di un otro desaroyo tabata significa tempo dificil. Pa 1994, despues cu un coalicion amplio entre e dos rivalnan historico a fracasa, debe publico tabata na Afl. 1.169 miyon. Na 2001, despues cu decada di 90 tabatin un boost economico fuerte, debe publico den e aña di eleccion ey a termina cu Afl. 1.504 miyon. E siguiente aña di eleccion, di 2009, a termina cu Afl. 2.230 miyon. Na 2013 e suma aki a bira Afl. 3.419 miyon, pa un promedio di casi 300 miyon pa aña pa e periodo cu a termina e aña ey. Esaki tabata e periodo di gobernacion mas dañino pa Aruba como pais autonomo. Pa 2017, e debe publico a aumenta te Afl. 4.197 miyon, pa culmina na 2019 na Afl. 4.319 miyon. Despues a bin Covid-19, y fin di 2020 nos a yega na Afl. 5.059 miyon, segun reportahe IV di 2020 di gobierno. Ta mas cu obvio ken a haci kico.

Esnan cu ta desea por traha un lista di esaki y colg’e na muraya o haci cualkier otro cos creativo cune, dal bay. Bottom line ta cu hecho ta hecho, y no ta importa nos ta cual ta envolvi.

Naturalmente esaki no ta e unico issue importante den discusion. Tin tambe e cambionan cu nos sistema di pension general a conoce desde su inicio, unda diferente forza politico a hunga un papel den e cambionan aki. Asina e fondo a cuminza na edad 65, pa baha despues pa 62, pa despues bay 60, pa despues yega na duplica e suma di pension, pa despues para wak con e fondo a bay te na rand di bancarota. Na 2011 e gobierno di turno no por a pospone mas y a haci lo necesario, poniendo e edad back na 65 aña, y adoptando e demas medidanan cu mester a garantiza e fondo un futuro mas sigur. Pueblo no a protesta; e victoria di 2013 tabata esun mas grandi pa e partido actualmente den oposicion. No semper haci algo impopular ta resulta electoralmente adverso.

E fondo a bay bon, te na 2020 ora Covid-19 a yega… E promesa di campaña di e partido grandi den gobierno, di pone edad di pension na 62 atrobe, cu en principio caba tabata mustra un bataya dificil, a resulta definitivamente un caso perdi. Asina nos por mira atras den nos historia reciente, pero cu cabez friu y mente habri, y no solamente pa purba haya algo contra un otro, pero pa conoce e hechonan.

LJMADURO – 12-MRT-2021