Segun gobierno, nos por ta orguyoso cu gobierno Hulandes ta comparti momentonan di representacion di Reino na nivel internacional cu nos gobernantenan, loke sigur ta crea momento di aprecio internacional pa un isla chikito, manera na e UN Water Conference. Nos por mustra e orguyo ey anto, pero esey no ta kita e preguntanan cu nos tin al caso. Manera Francesnan ta bisa: “noblesse oblige”. Si bo ta desea di bula halto, percura pa bo halanan ta adecuado pa e vuelo ey.

Y esey ta trece nos na e pregunta clave den e contexto aki: Kico ta sucediendo na cas mes riba e tereno di desaroyo socio-economico sostenible, cu miras pa 2030? Pa cuminza cu e noticianan mas reciente riba e tereno aki, nos por a tuma nota di e opinion di nos ministro encarga cu Transporte, Integridad, Naturaleza y Asunto di Anciano, ken tambe a representa nos na e nivel internacional menciona, encuanto e situacion global y na nos pais di awa, por cierto un di e metanan clave di desaroyo sostenible di Nacionnan Uni pa 2030, pa nos tambe.

Como medio nos ta dedica atencion na e temanan aki por lo menos desde 2016, a traves di un serie di articulo encuanto e metanan di Nacionnan Uni. Den e 7 aña cu a transcuri despues nos no a mira mas cu e tipo di anuncio manera e siman aki atrobe, cu ta alerta nos comunidad den termino general pero no ta profundiza den ningun detaye. E interogante cu ta surgi ta: nos no a avanza nada den tur e añanan aki? Si nos tabata asina preocupa cu nivel di lama ta bira considerablemente mas halto, nos a cuminza midi nivel promedio di lama? Nos por corda di nos propio noticianan den ultimo añanan cu tin varios pais den nos region cu tin e practica di midi nivel di lama pa hopi decada caba, specialmente den caso di nan puertonan. Nos conoce e practica aki? Asina leu cu nos sa, nos tin dato di precipitacion y temperatura, disponible via site di Meteo Aruba. Sin embargo, medicion di nivel di lama ta ausente. Tin mas aspecto relaciona cu awa unda nos no ta mira un maneho claro. Nos a mira anuncia recientemente cu lo tabatin un simulacro di tsunami. Cu ki meta a haci esaki, no a bira conoci. Probablemente e ehercicio tabata orienta riba e emergencia cu ta surgi ora un tsunami di cierto gravedad presenta. Pero a pensa por ehemplo cu e planta di produci awa (y electricidad) ta na costa, den promer fila si acaso nos haya bishita di un tsunami? Esaki no ta un peligro pa suministro di awa potable unicamente, sino tambe pa suministro di alimento, ya cu mayoria di e bodeganan di mayorista di entre otro cuminda y otro producto basico ta estableci den e partinan mas abao na costa di nos isla. Den caso di un calamidad di e magnitud aki, ohala cu e nunca sucede, esaki ta anto aspecto sumamente relevante? Pakico nunca nos a tende algun mandatario o funcionario responsable papia riba e tema aki? Nan no sa o no ta haya esaki relevante? Loke nos ta keda tende ta e mesun noticia general di ‘con preocupante e asunto ta’, pero nada di desaroyo di maneho.

Sin embargo, e falta di maneho visible y sensato no ta riba e tereno aki so. Por ehemplo, recientemente Fitch Ratings a duna su opinion – mayoritariamente faborable – di e situacion economico-financiero di nos pais. Pero…, tambe a mustra riba nos problema demografico creciente: “Aruba also faces demographic challenges from an aging and declining population, which could hinder availability of workers to staff new hotel projects.” Un solo frase cu ta cubri henter un problematica cu merece atencion serio di cualkier gobierno consciente, y no solamente pasobra, manera Fitch ta declara, lo tin falta di personal pa hotel; e ta algo cu ta toca henter nos comunidad y economia. Laga nos elabora un poco mas riba esaki pa nos por comprende cu e observacion di Fitch no ta basa riba mero opinion, sino riba hecho palpable. ‘As we speak’, Aruba ya a drenta den e fase di desaroyo demografico negativo unda nos tin anualmente mas fayecimento cu nos tin mucha ta nace. E ultimo aña pa cual tin cifra completo, 2021, nos a registra 1008 nacimento, contra 964 fayecimento. Pa 2022 tin e cifranan di tres cuarto di aña, cu ta indica un probable cifra di nacimento pa 2022 di 725 y 850 fayecimento. Pa crecimento natural nos ta mira anto un reduccion severo, cu consecuencia cu den futuro nos lo ta importando hende pa reemplaza ‘hende local cu no t’ey mas’… Nos ta tende nos mandatarionan discuti e asunto aki? Nos ta tende nos profesionalnan den diferente departamento di gobierno, y den sector priva tambe, trece e asunto aki dilanti? Ta asina hopi miedo pa discuti e asuntonan aki tin den nos comunidad, o lo ta asina cu e hendenan aki, cu tin rienda di nos pais den nan man, simplemente ta ignora e cosnan aki? O lo tin di nan cu ta pensa: “Masha facil, djis habri frontera y laga miles di hende drenta pa ocupa e puestonan habri den nos economia”. Cu consecuencia cu mas di 50% di e poblacion lo ta naci na otro pais? Nos no ta bisa esaki pa lanta un ambiente anti-stranhero; djis ta mustra riba e realidad, seco y sunu manera e ta. Nos por spera sikiera un maneho?