Mientras ta surgi un problema encuanto e explotacion economico di e area di proteccion ambiental na Isla di Oro, ta sali e noticia di e ministerio concerni cu ta bay busca experticio den exterior pa atende e problema di peligro di extincion di mangel na Mangel Halto. No cu esey no ta un problema existente, pero loke a capta nos atencion cu casi e anuncio ta sirbi como un intento di desvio di atencion pa loke ta tuma lugar na Isla di Oro. Y esey mientras nos ta papiando di dos caso di e mesun fenomeno: e peligro di extincion di nos reserva forestal di mangel principal, pa descuido y negligencia di gobiernonan cu a sigui otro den ultimo cinco decada, por lo menos.

E otro aspecto iritante di e anuncio aki ta cu e ta di tantisimo noticia cu nos ta haya cu ‘gobierno ta bay haci algo’. Algo cu nos a critica na varios momento, pasobra den hopi caso nos ta haya anuncio so, pero nos no ta haya di tende kico ta e plan general, ki otro area ta afecta pa e mesun problema y kico ta e proposito specifico pa bay remedia e asunto na Mangel Halto. Nos ta haci e pregunta tambe pasobra, despues cu a destina e area aki pa basta tempo caba como zona di expansion di recreacion turistico, awor de repente ta corda kico lo ta consecuencia pa e vegetacion precioso aki di e presencia di demasiado hende pa recrea? No ta e cosnan aki lo mester a pensa promer cu a cuminza desaroya e area aki den tal sentido?

Ademas, Mangel Halto no ta e unico area unda a permiti destruccion di e mesun vegetacion aki, di cual gobierno y otro autoridadnan di conservacion ta bisa cu nan conservacion ta importante. A pesar di esey nos por mira cu den e area pabao di dump na Parkietenbos, a permiti un destruccion masivo di vegetacion di mangel dunando un gran cantidad di permiso pa establece diferente actividad economico, cu consecuencia cu gran parti di e vegetacion eynan a bay perdi caba, y loke a keda ainda por sigui pronto. Si acaso e maneho, si tin uno, ta cu ‘give up’ cierto area a caba pa conservacion, y otro a keda selecta pa haya proteccion, por bisa nos anto ta cual ta esunnan cu proteccion, pasobra honestamente nos no ta mira ningun ta haya e trato preferencial ey. Den e mesun sentido aki nos por papia di e area di Baby Beach te na Santana di Cacho, cu aki poco tempo lo carga e marcanan di demasiado turismo, mientras e propio poblacion tambe ta perde e ultimo refugio di recreacion cu nan tabatin. En corto, nos no por mira nada di un maneho coherente den asunto di naturaleza, pero e ehemplonan no a caba aki.

Algun tempo pasa a anuncia, cu orguyo, cu a ‘reintroduci’ e lora Arubano, cu a desaparece hopi decada pasa caba. Hopi hende local di edad den henter nan bida no a yega di mira un lora Arubano. Bunita gesto, pero na mes momento no ta papia di e desaparicion gradual di e prikichi Arubano, tambe un especie endemico, victima di urbanizacion, destruccion di naturaleza, y… boa. E pober prikichi, mescos cu varios otro tipo di pahra, no tin caminda di sconde pa e boa, y nos tin varios aña sin tende algo di kico lo haci cu e problema aki. Por cierto nos ta corda cu varios aña pasa a anuncia cu ‘ta bay haci algo’, esta a busca algun cientifico pa cuminza cu investigacion kico asina un boa ta come. E investigadornan por a pasa na nos redaccion pa nos splica nan exactamente kico un boa ta come: como un animal cu no ta yega na su tamaño normal pa e condicionnan adverso ambiental, e ta come tur cos cu e ta topa… Nos temor cu despues cu ‘a haci algo’ no lo a sucede nada mas, a bira realidad y nos no sa kico ta suediendo pa proteccion di e shoco, patrishi, prikichi, y awor tambe e pober lora cu a caba di yega cas back, contra e asesino importa aki cu ta caba cu nos fauna original… Pero e lista no a caba aki. Nos no a papia ainda di e peligro di extincion di cierto mata endemico, pa gran parti den nos parque nacional, cu lo a haya proteccion contra cabrito, cu ta impedi cu e matanan chikito ta bira grandi, pasobra ta esey ta nan cuminda faborito, e foyonan berde di e matanan mas tierno. Parque ta liber di cabrito? Si bo cera bo wowo, si. Segun nos, den pasado e fundacion a haya placa di exterior pa realiza e tipo di proteccion aki, cu ki resultado?

Por ultimo, ban baha na lama. Aki nos no ni sa unda pa cuminza. Tin un rapport cu a keda ‘secreto’ te cu Bon Dia Aruba a haya un ehemplar di un ciudadano preocupa, cu a relata e situacion grave di casi desaparicion di carco na e parti west di nos costa. No cu e situacion den e otro areanan lo ta mihor, pero di esey ni tin documentacion. Nos ta papia aki di un solo caso cu a yega na nos atencion, pero di igual forma por bati alarma general pa coral, pisca y tur otro especie di flora y fauna marino.

Ki dia nos autoridadnan ta cuminza traha na forma coherente y sistematico, y ta stop di duna publico ‘bits and pieces’, sin cu ta mira ni un cuadro general, ni algun avance despues?