Si tur cos bay bon, of malo, depende di ki banda bo ta mira e asunto, nos ta bay tin un desaroyo completamente nobo riba tereno di waf. Lo bin un mix di tienda, condominium, recreacion, entre otro, pa duna e tereno aki un destino nobo. Un plan ambicioso, despues cu añanan atras un plan similar no a logra yega na implementacion. E tempo ey, mas cu awor, e plan a topa cu cuestionamento di varios banda. Entre otro tabata mustra riba e peligronan pa desaroyo, o miho bisa rehabilitacion di Caya Grandi. Awor, nos no kier bay den detaye tocante e problema specifico di e zona comercial ey, pero ta mantene nos na un nivel mas general. E pregunta clave ta: cuanto espacio comercial lo ta bon pa Aruba?

Nos mester tuma na consideracion e desaroyo enorme cu a tuma luga den ultimo dos decada, unda den e zona turistico no solamente a realisa hopi mas acomodacion turistico, pero tambe a surgi dilanti e hotelnan practicamente un ciudad chikito, pero sin habitante. Banda di esey henter e area di Noord a haya masha hopi desaroyo comercial mes, mas cu tur otro parti di Aruba. Esaki tabatin su consecuencianan pa e sector di horeca y pa tienda di retail den Playa, cu pa un parti considerabel a muda pa e area dilanti e hotelnan. Tur otro area di e isla a conoce un desaroyo bastante modera en general, cu excepcion di San Nicolas cu a bay mas atras.

E desaroyo no a para ainda. Ta bin 5.000 camber acerca, si tur plan keda cumpli. Awor, nos mester supone o kere ciegamente cu tur e desaroyadornan aki a haci nan huiswerk y a studia bon kico lo ta e futuro ambicioso aki? Di berdad aki poco aña nos tin un turismo asina abundante, tanto di stay-over como di crucero, cu lo tin negoshi pa tur hende probecha? Nos no ta kere cu e cifranan di ultimo añanan ta indica esey. Na 2014 pa prome biaha nos a conoce mas di 1 miyon bishitante ‘stay-over’ pero despues di e invasion di Venezolano na 2015 cu a causa un entrada di 1,2 miyon turista, den e añanan despues nos tin menos di 1,1 miyon (2017 y 2018). Den sector di crucero nos ta mira un crecemento mas solido, unda na 2018 pa prome biaha nos ta mira mas di 800.000 turista crucero na tera. Pero tuma na cuenta cu te cu 2016 e total nunca tabata yega na mas di 650.000.

Conclusion: nos mester ta contento cu loke a logra den e ultimo añanan, pero e desaroyo modera ey ta motibo pa hubilo? Y si nos ta mira futuro, unda ta pronostica un crecemento bastante modera di nos economia, nos ta mira e perspectiva pa un flamante crecemento di actividad comercial, specialmente orienta riba consumo? Of ta asina cu nos no ta preocupa cu planificacion economico, sino simplemente ta nabega ciegamente riba ambicion comercial pa gana mas placa cu mas hotel, mas condominium, mas tienda?

Claro, sin duda sector di construccion por duna bon empleo na hopi hende. Pero, pakico ta sucede asina poco den construccion pa nos mes? Algun cifra. Na 2018 a duna permiso pa 443 cas, cu ta menos cu e 525 di aña 2008. Fuera di 2016, e cantidad di permiso pa cas menciona pa 2018 aki, ta mas abao cu tur aña, di 2013 bin ariba. Naturalmente nos ta comprende di unda esaki ta bin: si 8 aña largo no a haci nada particular cu sector di vivienda popular, pero tabata supone cu riba un isla di cinco strea tur ciudadano cu mester un cas ta pidi tereno y ta bay banco pa haya su prestamo…, anto no mester tin maneho di vivienda popular. Nos sa cu esey tabata un gran engaño pasobra e gran mayoria di nos poblacion no por bay banco pa un prestamo, ni pa un auto, corda pa un cas. Y segun cu tempo ta pasa, e situacion ey no ta cambia, al contrario. Recientemente nos a mustra caba riba e costo di bida cu ta afecta gran parti di nos poblacion mas y mas.

Kico nos kier bisa cu tur esaki? Cu segun nos opinion, tin e pensamento eroneo cu nos por desaroya sin planifica. Cu nos por sigui e pensamento intuitivo di e empresario, local y di exterior, cu ta suficiente pa duna nan permiso pa traha ‘cos’ unda cu ta, cuanto cu ta. Nos tin nos ‘monumentonan’ caba den e categoria ‘one bridge too far’ manera e enorme shopping mall den curason di Noord cu tin tanto aña para bashi. Nos a mira e plan ambicioso di un Hardrock Hotel fracasa, mientras cu tin proyecto manera e enorme edificio banda di Marriott cu no tin fin di keda cla. Lo no ta pasobra nan ta bon financia…

Si nos bolbe den pasado 25 o 30 aña, gobierno di Aruba tabatin ainda algo cu tabata parce planificacion. Tur esey a desaparece pasobra e politico no kier hay’e stroba pa ‘pensamento pesimista di hende negativo’. A deshaci di tur esey y ta parce cu nos compas riba lama di desaroyo ta loke e Hulandesnan ta yama ‘de waan van de dag’: e locura di dia. Ban sigui traha hotel y condominium anto.