Statuut ta un estorbo pa tur pais den Reino Hulandes

Statuut ta nifica un estorbo pa autonomia real di e paisnan den Reino Hulandes y un Mancomunidad lo por soluciona e problema ey. Esey tabata un idea cu a keda formula den un iniciativa di miembronan di Tweede Kamer na 2013 y ampliamente discuti na 2014. Pero awor cu tur e discusionnan riba COHO, miembro di Tweede Kamer, Roelien Kamminga di VVD a dicidi cu e ta tuma encargo di e iniciativa di Andre Bosman y Ronald van Raak, pa bin cu un ley di consenso di Reino pa cambia Statuut pa asina haci posibel cu e paisnan CAS por opta pa termina Statuut.

E provision ya ta existi pa Aruba, pero no pa Corsou y St. Maarten. E proposicion ta pa e tres paisnan aki bira miembro di un Mancomunidad cu Hulanda, pero como paisnan independiente los di Reino Hulandes.

Na 2013, Bosman y Van Raak a bisa cu den combersacionnan cu Parlamentarionan di e paisnan CAS, tur biaha ta bin na discusion e forma di Reino. Den nan concepto, despues di autonomia di Corsou y St. Maarten mester yega na conclusion cu e structura di Reino Hulandes no ta funciona y no ta duna autonomia real na e paisnan. Si keda intercambia pensamento ta perde tempo y ta un proceso largo. Como tal nan a y ta kere cu e Mancomunidad ta e solucion.

Bosman y Van Raak a splica e historia di Statuut y tambe con e ta funciona, ilustrando cu riba temanan cu segun e Constitucion di Reino ta resorta bao Gobierno di Reino, semper ta Gobierno di Hulanda ta esun cu ta tuma e decision – entre otro pasobra mester tene cuenta interes di e 16 miyon hende cu ta biba den e parti di Reino na Europa, cu ta pisa mas cu 300 mil Hulandes den Caribe.

Statuut no tin balor agrega

Statuut tambe ta funciona como garantia, manera describi den Articulo 43. E articulo aki ta bisa cu tur pais ta responsabel pa realisacion di derechonan y libertadnan humano fundamental, estado di derecho y bon gobernacion. Y e garantia di e derechonan aki, Libertad, estado di derecho y bon gobernacion ta asunto di Reino.

Pues na prome instancia ta e paisnan mes ta responsabel pa e asuntonan aki, pero finalmente ta Reino, pues Hulanda cu ta finalmente responsabel. Y ta eynan unda e problema ta sinta, segun Van Raak y Bosman (y awor Kamminga). Pa motibo di e funcion di garantia, paisnan Corsou, St. Maarten y Aruba nunca lo por ta realmente autonomo.

Paisnan no por haci ningun cambio institucional pasobra mester involucra otro pais. Tampoco tin autonomia pa Hulanda pa motibo di e funcion di garantia, y semper mester tene cuenta cu e tarea ey. Y como tal, Hulanda ta keda internacionalmente responsabel pa e tres paisnan autonomo den Reino.

E tempo ey, Nacionnan Uni a hala atencion di Reino pa e forma con Corsou tabata maneha su prison ‘Bon Futuro,’ y cada biaha ta bin yamada pa Hulanda actua ora di casonan di corupcion riba e islanan. Aunke cu Gobierno di Corsou no tabata kier pa a mete cu asuntonan interno, e discusion cu a sigui den Tweede Kamer tabata basa riba e realidad cu Hulanda ta keda finalmente responsabel.

Bosman y Van Raak ta puntra nan mes kico ta e balor di Statuut si un di e paisnan no ta sigui palabracionnan di Conseho di Minister di Reino, cu hopi biaha ta keda cataloga como ‘colonialismo.’ Cua ta e medio cu Reino, lesa Hulanda, tin na su disposicion pa soluciona problemanan si nan bay for di man?

Statuut no ta indica den cua situacion por actua y cu ki medida. Si un pais no ta responde na e funcion di garantia, no por bringa esaki tampoco. Bosman y Van Raak a considera e funcion di garantia di Statuut como un tiger di papel, pero den caso di problema grandi pa Hulanda, hasta por lo menos ‘dode letter.’ Pa trece cambio y evita cu tin caso unda Hulanda mester interveni y como tal mete den autonomia di e paisnan, a presenta e idea di un Mancomunidad (Gemenebest of Commonwealth) cu ta mas bien un Tratado di Cooperacion.

Segun e iniciativa, implementacion di un Mancomunidad lo kibra e forma actual di Reino. E cooperacion ta sigui pero den otro forma. Statuut ya tabata anticua na 1954, pasobra e ta basa na un Constitucion Hulandes cu apenas na 1983 a keda adapta. E base di Statuut si a keda mescos, hasta cu cambionan na 1994, 1998 y 2010. Como tal no ta sensato pa bolbe cambia Statuut sino pa yega na Carta (Tratado) di e Mancomunidad Hulandes. E acuerdo aki mester ta hopi cla formula pero cu ta duna espacio pa por sigui discuti riba su ehecucion.

Statuut ta estorbo

Segun e iniciativa, Statuut ta un estorbo pa tanto Hulanda como paisnan Caribense den Reino y no ta duna ningun di e paisnan autonomia. Como tal, Statuut no ta di e tempo aki y ta na interes di tur pais pa transiciona na un Mancomunidad. Sin e Statuut, e paisnan Corsou, St. Maarten y Aruba ta bira paisnan soberano y tur obligacion constitucional y leynan di consenso lo caduca. E ta nifica tambe cu Hulanda no ta carga responsabilidad mas pa e paisnan y no por interveni tampoco. E ta nifica cu e ultimo herencia colonialista ta bira parti di pasado. Y pa elimina Statuut, Parlamentonan di Hulanda, Corsou, St. Maarten y Aruba lo mester duna aprobacion.

Segun e proposicion, cooperacion no mester cambia sino cu e lo ta basa riba igualdad y e relacion ta organisa diferente. Hulanda lo por duna sosten unda cu por, pero por nenga esaki ora cu no tin responsabilidad comparti. Pues, e obligacion pa sosten ta cay afo den un areglo di Mancomunidad.

Segun e iniciativa no tin implicacion huridico pa e paisnan, ya cu por cambia e leynan di consenso di Reino cu kier keda cu nan, den leynan nacional. E asina yama ‘handvest’ of Carta di Mancomunidad lo inclui e interes comun, norma y balor comparti, criteria pa admision y con e relacionnan interno lo ta regla. E Carta aki mester tin balor pa tur pais, pa asina e por haya su forsa. Balornan manera derecho y libertad di hende, estado di derecho y bon gobernacion ta keda importante y garantisa. Pero alabes, e acuerdo ta basa riba colaboracion y no tin un caracter obligatorio of cu ta mara un pais. Pues no ta un conexion forsa. Un pais por sali riba su mes for di e Mancomunidad. E paisnan BES ademas lo por haci uso di e facilidadnan cu e otro paisnan den Caribe por brinda, manera cierto cuido medico, importacion di producto. Esaki lo haci cu Hulanda lo percura cu e Mancomunidad ta traha.

No mas paspoort Hulandes

E proposicion di Van Raak y Bosman ta usa e Commonwealth Britanico como ehempel con por organisa e Mancomunidad Hulandes, cu un secretariado permanente y un asamblea anual, cu ta inclui tur lider di e gobiernonan. E Secretario General y secretariado mester duna cuenta na e asamblea y ta encarga cu organisacion y facilitacion di e colaboracion y consulta entre paisnan. Banda di esey lo por bin un Corte di Arbitrahe cu un regulacion separa, cu ta formula pa e asamblea.

Segun e iniciativa, e Mancomunidad lo brinda hopi beneficio, particularmente cu e paisnan tur lo ta realmente autonomo, sin supervision di Hulanda. Nan lo por haya participacion directo na Nacionnan Uni y por ehecuta nan propio maneho interior y exterior, ademas cu cada pais lo tin su propio nacionalidad, cu su propio paspoort. Bosman y Van Raak a bisa cu paspoort propio lo fortifica relacion cu propio pais y identidad, y ta keda e posibilidad pa scoge pa Cas Oranje Nassau como Hefe di Estado.

Mester bisa cu tanto Andre Bosman como Ronald van Raak a bandona politica activo na Hulanda. Pero cu e decision di Rolien Kamminga, nan idea di un Mancomunidad Hulandes ta sigui bibo na Hulanda.

Na e momentonan aki, Kamminga ta na St. Maarten pa reunionnan di IPKO. Ademas di ta miembro, e ta fungi tambe como vocero di e comision permanente pa Relacionnan di Reino den Tweede Kamer.