“Mayoria di candela riba dump di Parkietenbos ta wordo cendi intencionalmente. Esaki por ta simplemente di mala fe individual of pa pusha metanan politico y pa pone presion riba Gobierno.

Candela intencional di parti di Serlimar no tin, aunke cu por sosode cu movemento di sushi door di trahadornan ta crea condicion cu ta causa candela.” Asina Minister Ursell Arends a pone riba su pagina di Facebook. El a amplia riba e tema despues cu un dia prome, el a dicidi pa entrega keho contra e persona cu segun potretnan riba media social, tabata cende candela.

Minister Ursell Arends a bisa cu el a tuma nota di un narrativo crea, unda ta bisa cu constantemente tin candela cu spontaan ta cende/explota riba dump. E version aki di candela na Parkietenbos ta regularmente di banda di esnan cu kier pone presion riba Gobierno pa cera dump, e Minister a bisa. Arends a indica cu aunke dump ta un problema serio, na e momento aki no por cera esaki sin cu ta habri un otro y ta simplemente pasa e problema di un bario pa otro.

Den fin di siman atrobe tabata tin un candela riba dump. “Acto di cende candela riba dump tambe ta un acto criminal cu lo ser persigui”, Minister Arends ta enfatisa. Lo tuma tur paso necesario pa evita cu candelanan wordo cendi den futuro y nos ta prepara pa persigui e malhechornan cu tur peso di ley posibel”.

E cosnan aki ta pasa ora tin tiki wowo pa mira kico tur ta andando riba e tereno di dump cu actualmente ta maneha door di Serlimar. Pero poco poco e situacion aki ta bay cambia. “Siman pasa nos hendenan a logra captura imagen di e persona cu intencionalmente a cende e candela. Nos ta acumulando pruebanan di acto castigabel manera esaki cu ta causa daño na salud di habitantenan den bario y riba nos medio ambiente. “ Minister Arends a bisa di lo no tolera esaki sin mas y den e ultimo caso aki a entrega un keho na Ministerio Publico acompaña cu pruebanan – potretnan di e malhechornan den accion – pa asina autoridadnan por haci su investigacion y cana e caminda legal y penal. “Facilmente por identifica esnan riba e foto y kendenan posiblemente a haci esaki mas biaha.”

Hopi hende ta haciendo hopi trabao y cu animo ta enfrenta e reto di dump, Minister Arends a sigui bisa. “Den prome 100 dia a pone fundeshi, a prepara plannan pa ehecuta y ta spera resultadonan cuminsa sali den 2022. E enfoke di Minister di Naturalesa y Gobierno ta pa sanea Serlimar, introduci riba nos isla un maneho moderno di desperdicio, y crea consciencia rond di e tema di reduci of re-uza. Pronto ta inicia un framework pa separa y procesa desperdicio, stop crecemento di e sero na Parkietenbos, y yega na cuminsa reduci esaki. E tarea ta enorme pero Aruba tin su profesionalnan y tambe un sector priva dinamico. Awor tin tambe un Gobierno cu compromiso pa haci e trabao.”

Como tal ta invita tur persona y instancia pa sigui contribui na e solucion. “Hunto nos por identifica tambe esnan cu ta cende e candela pa trece division of destruccion, teniendo bista riba dump. Retonan di maneho di desperdicio ta enorme, y mirando e falta di capital, e retonan financiero pa atende cu dump tambe ta grandi. Ta bay tuma henter comunidad pa uni na realisa no solamente e realidad di unda nos ta awo, pero e pasonan cu tin cu tuma, y e tempo cu ta bay dura pa nos por logra mira e resultadonan di nos accionnan. Bienestar di nos futuro generacionnan ta depende di loke nos haci awe.”

Segun Minister Arends den su conferencia di prensa, el a entrega e keho no como Minister sino como ciudadano.

Huez: candela ta spontaneo

Di otro banda, Bon Dia Aruba tin acceso na e sentencia di Huez di 11 di October 2020, cu tabata e caso sumario contra e incinerador. E tema di candela spontaneo a bin na discusion y Huez a bisa cu p’e, basa riba documentonan cu Serlimar mes a presenta, ta proba cu mayoria candela ta spontaneo. Den su sentencia, Huez a bisa cu ta trata aki di candelanan cu ta cuminza bao superficie cu ta peligroso pa salud di hende y medio ambiente. Huez a bisa Gobierno pa percura cu no tin candelanan ora cu biento bira.

Serlimar mes a presenta un rapport cu ta bisa cu locual ta pasa na dump di Parkietenbos ta sosode na tur landfill rond di mundo. A splica cu dump a yega na su capacidad na aña 2000 caba. Pues na 2020, e limite a keda surpasa cu 20 aña. Awor ta 2022. “E candelanan ta resultado di tur acumulacion di no maneha e landfill y nunca a bin cu otro alternativa,” a informa Huez. E landfill di Parkietenbos practicamente ta na candela, segun Serlimar. Esaki ta un candela mas profundo di superficie. E ta un candela cu no por wak.

Serlimar a splica Huez di e triangulo di un candela, cu ta rekeri tres componente activo cu ta oxigeno, temperatura y material. Ademas di oxigeno, e landfill ta yena cu ammonia, sulfide, methano y carbonodioxide. E fuente di temperatura ta solo y e decomposicion biologico y reaccionnan kimico. Y dump diariamente ta haya material bruha, cu ta inclui verf, alcohol y bateria.

99 porciento di candela ta spontaneo

Tin candela di superficie cu por cende sea cu un sigaria (aunke cu no ta permiti pa huma riba dump). Pero segun propio rapport di Serlimar, e candela di superficie tambe por bin pa motibo di candelanan continuo den profundidad.

Bon Dia Aruba a combersa cu dos persona cu conoce e dump di Parkietenbos hopi bon. Segun un, 99 porciento di tur candela ta spontaneo. “E seronan di sushi tin gas methaan y semper tin un candela.” E termino na Hulandes ta ‘waakvlam’ cu ta plama rond di henter e landfill. “Den e sero tin asina hopi hotspot y djis un tiki gas mester bin acerca y mesora ta bin un candela grandi. Mescos ta pasa bao unda ta pone e tairanan. E candela ta broei ey bao. Mester djis un chispa chikito ta sali y e candela ta bira grandi.” Segun e conocedo di dump, si mester usa un asina yama ‘heat camera’ lo por mira cuanto candela bao superficie tin na e momentonan aki. Y mayoria di e candelanan ultimo tempo ta na rand di e sero. Motibo ta cu ya no por compacta e sushi cu ekipo pisa. E peliger cu e trucknan y ekipo por cay y bolter den lama ta mucho grandi. Consecuentemente ta keda mas espacio pa gas acumula. “Asina ta keda espacio pa candela keda broei,” a bisa Bon Dia Aruba.

Incinerado y sushi medico

Ta bin acerca cu Serlimar mester kima e asina yama medical waste y cadaver su mes. E incinerado ta di DOW y ta completamente den uso pa kima e slib di Bubali Plas. E cantidad di sushedad medico, particularmente awor den tempo di COVID-19 ta hopi y mester keda deshaci di dje. Esakinan ta kima den un buraco banda di lama. Otro complicacion ta cu Serlimar ya no ta encarga cu procesa sushi y unicamente mester paga candela. E operado di e incinerado ta DOW y Serlimar mester yega na un acuerdo pa haci uso di dje si kier pa kima sushi cu Serlimar ta responsabel p’e, manera e medical waste y cadaver.

For di e dos persona cu ta traha riba dump, e contesta tabata mescos. “E inciderado ta dedica unicamente pa kimamento di slib y tur otro sushi ta bay riba e landfill. Y mayoria candela ta spontaneo.”