Lo tin 4.2 miyon pa inovacion den enseñansa. Esaki ta locual Minister demisionario encarga cu enseñansa, Rudy Lampe a bisa ayera. E fondo a keda aproba den cuadro di e Plan Strategico Nacional, unda e enfoke ta pa desaroya un modelo nobo pa Aruba. E fondo ta dirigi pa stimula educacion di ofishi. “Aruba mester reinventa su modelo economico y mester bin cu economia circular, dirigi riba economia interno y paloke ta e ciclo despues di COVID. E ta importante pa prepara generacion nobo pa futuro nobo y nan mester tin abilidad pa por logra den futuro nobo”

Un di e abilidadnan necesario aki ta esun digital. Como tal e inversion ta dirigi den formacion di docentenan cu ta bay ta prepara den e abilidad digitial pa nan por transmiti esaki na e hobennan. Parti di e suma lo bay tambe den e asina yama ‘leerlingvolgsysteem’ pa asina por tin data di henter e populacion escolar. “Lo train e docentenan con pa haci miho uzo di e leerling volgsysteem.”

Lo tin atencion special pa EPB y EPI, e Minister a splica. “Lo traha cu institucion di Hulanda riba posibilidad di miho fluho entre EPB y EPI. Tur ta sistemanan di enseñansa profesional.” E Minister a bisa cu inversionnan ta mas dirigi riba stimula abilidad y practica, cu ta nifica un cambio di filosofia unda EPB y EPI lo ta mas dirigi riba ofishi y e fenomeno di apprenticeship. “E ta bon noticia pa e sistema actual,” e Minister a bisa.

One side does not fit all

Minister Lampe a splica tambe cu e enfoke ta sigui riba brinda mas alternativa pa hobennan sigui studia y para e problema grandi di ‘drop outs.’ Tin alumno cu ta bay bon den e sistema actual, unda Hulandes ta e idioma di instruccion, pero otronan ta responde miho na e sistema Mericano of sistema Spaño. Sistemanan di educacion digital ademas ta brinda cu hobennan no ta mara na un luga geografico na Aruba pero por sigui nan educacion unda cu nan ta. “Ta bay tin mas diversificacion di enseñansa, incluso pa Enseñansa Special, pa asina muchanan (cu ta atende e scolnan aki) tambe tin mas alternativa pa sigui crece. E ta necesario pa kibra cu e sistema di ‘drop outs,’ y pa esey, scol mester yega mas cerca di alumnonan.”

Den e sentido aki, e Minister a anuncia cu Fundacion Muchila Creativo a amplia su curiculo cu un programa educativo virtual specialmente dirigi na muchanan cu down syndrome, titula ‘A Time for Learning.’ E programa ta permiti e muchanan aki sigui cu nan educacion y haya abilidadnan pa por bira ciudadanonan productivo. ‘A Time for Learning’ ta inclui hopi creatividad cu ta stimula muchanan pa haya abilidad riba diferente nivel.

Mescos ta conta pa Educampus cu ta un plataforma digital di K12, esta educacion basico y secundario estilo Mericano cu awor ta tuma luga na Biblioteca Nacional. Hobennan cu caba K12 lo por sigui despues pa estudio superior. Un scol na Aruba cu tin exito cu programa di estudio primario y secundario Mericano ta Ibero American Highschool na San Nicolas, “unda Jeon (e cantante) a haya su diploma,” e Minister a bisa.

E otro iniciativa di scol Montisorri tambe ta hayando mas acogida. E cantidad di alumno ta creciendo, Minister Lampe a bisa.

Cedes

E Minister tambe a anuncia cu Inspeccion di Enseñansa a reconoce formalmente Centro di Educacion Special, Cedes di sra Martha Echeverry como un scol, y como tal ta cumpli cu e ley di enseñansa obligatorio. Cedes tin hopi aña ta funccionando caba como un scol y centro di sosten pa hobennan den e spectrum di Autismo, ASD. “Nos metodonan ta personalisa y ta hinca hopi arte den nos programa, algo cu ta bon pa e muchanan.” Cedes tambe ta uza e programa ‘Time for Learning,’ pero otro programanan cu ta enfoca riba idioma y matematica. Sinembargo, Martha Echeverry a enfatisa cu su scol tambe tin muchanan cu no ta papia pero por siña. Consequentemente ta traha hopi cu pictogram y hasta idioma di seña (sign language).

Ban Yuda

Pero tambe e Fundacion Ban Yuda a keda introduci, cu un programa cu Inspeccion di Enseñansa tambe ta reconoce. Fundacion Ban Yuda bou guia di sr. Rene Kock ta duna opcion na mayornan pa scohe un educacion pa nan yiu, cu ta di nivel halto, pero cu ta brinda oportunidad pa siña na diferente idioma. Entre otro Fundacion Ban Yuda a sera un acuerdo cu La Nueva Escuela Virtual cu ta un scol virtual reconoci cu su cede na Puerto Rico. E programa ta den idioma Spaño. Tambe a yega na acuerdo cu Education Perfect di New Zealand, un programa hopi popular na Australia, New Zealand y otro paisnan di e Mancomun Ingles (Commonwealth), cu ta brinda educacion na nivel hopi halto, unda hasta por scohe e idioma unda por sigui nan educacion. “Si kier sigui e enseñansa na Mandarin of na Aleman, tin e posibilidad ey.” Segun Kock, aunke cu mayornan por scohe e idioma, Fundacion Ban Yuda tin e combenio cu ambos institucion cu tambe lo duna Papiamento cu ta e idioma cu ta mara comunidad di Aruba na otro.

Ambos programa ta internacionalmente reconoci y despues di hopi aña di negociacion, ta asina leu cu por brinda e opcion aki tambe pa muchanan na Aruba. Unabez inscribi, alumnonan lo haya nan codigo y unda cu tin internet lo por sigui nan educacion.

Fundacion Ban Yuda tambe ta negociando awor un acuerdo pa un programa na Hulandes, cu ta mas bien un VMBO, esta enseñansa practico.

“Cualkier scol na Aruba cu kier participa, por ehempel pa nan alumnonan por siña cualkier idioma, por acerca nos y por ofrece e posibilidad aki awor,” Kock a splica.

Inscripcion pa e programanan aki ta inicia Dialuna awor.

Virtual ta mas barata

Segun Minister Lampe, mescos cu a amplia e posibilidad y e oferta pa alumnonan bay otro scol pa haya nan diploma di HAVO, e meta ta pa expande e mercado pa educacion mas ainda. “Kier diversifica pa mayornan mes por scohe. De Schakel a bira scol publico y awor ta brinda enseñansa na nivel di HAVO pa nos muchanan, Mon Plaisir College tambe ta brinda e oportunidad pa sigui pa HAVO. Colegio San Nicolas mescos.” Den otro palabra, ya no ta Colegio Arubano so ta ofrece HAVO y e ta esey ta e desaroyo di enseñansa. “Cambio ta bay asina rapido. P’esey docentenan tambe mester haya recapacitacion.” IPA ta envolvi den e Buro Nascholing cu ta brinda formacion na docentenan pa ta miho ekipa pa cambio den enseñansa, particularmente enseñansa digital.

Ta importante pa scolnan tin internet y e aparatonan necesario. Pero, e ta importante pa realisa cu bukinan cu mester bestel y transporta pa Aruba ta sali hasta mas caro cu ekiponan pa educacion virtual, e Minister a splica. E pago di derecho pa licencia y e laptop ta mucho mas barata pa scolnan. Y hasta si compara e gasto cu mayornan mester carga si nan manda nan yiu un Colegio Arubano, enseñansa virtual ta mucho mas bentahoso. Un laptop ta 600 a 700 florin y e codigo pa un programa educativo ta 150 euro. Hunto e ta nifica cu un estudio na nivel secundario uzando programanan virtual, hasta na un Colegio San Nicolas, lo sali mas barata cu si mester sigui uza buki cu ta costa por lo menos 1500 florin pa alumno. “Y cada scol tin su fondonan social pa yuda alumnonan cu nan mayornan no por paga.” Lampe a admiti cu e grupo di muchanan cu mester mas sosten a bira mas grandi debi na e crisis di COVID-19, pero e ta convenci cu e direccion di estudio na nivel digital no ta algo cu por para mas. Mas ainda, door di revisa henter e cadena di enseñansa y elimina locual no ta necesario, por dirigi e presupuesto pa e alumno. Y di forma aki, apesar cu tin menos fondo pa presupuesto di enseñansa, ta uza e placa den un forma mas efectivo pa asina ningun mucha mester keda atras.