Den parlamento den e dianan aki nos por mira un situacion un poco peculiar, unda un parti di esnan cu mester ta sinta den parlamento, ta ausente, aunke nan ta presente… E ministronan demisionario ta den sala di parlamento pa defende nan maneho den tratamento di presupuesto 2021, pero como cu no tin gabinete nobo ainda, nan ta alavez miembro di parlamento pa nan partido, y como tal a vota ‘Pro’ pa e presupuesto cu nan mes a caba di presenta. Un situacion leu di ta faborable, loke e Hulandesnan ta yama ‘e carnicero cu ta keur su propio carni’, pero cu nos Constitucion ta permiti pa un tempo cortico, cu ta tres luna. Pero ta di supone cu pa e tempo ey lo tin un gobierno nobo y e reemplazantenan di e actual ministro/parlamentarionan lo a tuma nan lugar.

Manera tabata di spera riba promer dia di e debatenan a bin dilanti varios tema, y nos ta scoge algun pa elabora mas riba nan. E dia a cuminza cu un manifestacion di malcontento di e werksternan di SKOA, un problema cu ta parce di keda por lo pronto sin solucion, en todo caso tanten cu e ministro demisionario ta den e puesto. No pasobra e no tin razon den cierto aspecto, manera e argumento cu empleado di sector subsidia no por bira ambtenaar. Pero di tur manera tin tanto cos a bay robez den e asunto ey, cu ta bira dificil pa yega na un solucion, y di tur manera cualkier solucion ta bay costa algo cu ta scars: placa. Nos ta keda cu un pregunta cu no necesariamente e ministro mester contesta: pakico no tin problema di werkster na e otro fundacionnan den educacion cu ta biba cu e mesun regimen financiero cu awor den caso di SKOA a bira asina un problema? Cuidao cu ora tin un otro ministro ainda no por soluciona e asunto aki.

Interesante tabata tambe e debate entorno e famoso aumento di edad di pension te 66 aña na aña 2025. El a bira un poco un ‘welles, nietes spelletje’ encuanto loke e texto di e Uitvoeringsagenda riba e asunto aki ta bisa. E berdad no ta exactamente den meymey, pero segun nos en todo caso por bisa esaki: a palabra cu ta contempla e aumento di edad te 66 aña, a menos cu investigacion independiente demostra cu esaki no ta realistico y cu tin proposicion alternativo cu mesun efecto. Pero tin mas. E texto ta sigui bisa cu un instituto economico independiente, nombra pa COHO den consulta cu gobierno di Aruba, lo indica kico e efectonan structural presupuestario lo ta riba “betaalbaarheid van pensioenen” y seguro social si hisa e edad di pension te 66 aña na 2025, “y lo ser aumenta mas ainda a traves di acoplamento na expectativa di bida y ta calcula e proposicionnan alternativo. E resultadonan lo ser presenta na Aruba y Hulanda cu den consulta lo bay mira kico ta haci cu e resultadonan di e investigacion”. A surgi den parlamento un momento menos bunita unda e mandatario encarga cu turismo y salud a cuestiona e capacidad di por lesa Hulandes di e parlamentario cu tabata den discusion cune, pero en realidad nos no mester di e sorto di falta di respet aki. E mensahe tabata den e Agenda ta cla y di dos punto: 1.) ta bay tin investigacion pa wak si mester bay 66 aña; 2.) ta bay studia e eventual necesidad pa sigui aumenta pa mas cu 66 aña, marando edad di pension eventualmente na expectativa di bida…

Awor, tin un motibo pa studia ambos opcion, cu un casi certeza cu ta bay pa 66 aña, y pakico? E problema principal den e caso aki ta e crisis di pandemia. Esaki a haci cu e poco fondo di SVb a logra cria den ultimo añanan, a traves di e medidanan tuma pa aumenta edad te 65 aña, despues cu na inicio di añanan 2010 e fondo a keda completamente bashi, a desaparece rapidamente na 2020 pa cubri nan propio deficit, cu e consecuencia cu na 2021 nos ta fiando mas ainda pa cubri necesidad di AOV cu aña pasa. E speranza ta cu un recuperacion rapido di nos economia lo por evita cu despues di yega 65 aña na 2024, pero lo dura algun aña pa nos ta back na e nivel di ingreso pa e fondonan aki. Ademas, ora e mecanismo di retraso den edad di pension yega su fin na 2024, y nos lo ta den e parti fuerte di e grupo cu ta yega na edad di pension proximamente, cos ta bira dificil atrobe. E cohort mas grandi di nos poblacion ta esun di actualmente edad 55 – 59 aña, di mas di 9.000 persona, cu den e añanan nos dilanti lo bay cu pension. Djis pa comparacion, e grupo di actualmente 60-64 aña, ta di ‘solamente’ 8.000 persona.

E asunto cu realmente nos kiermira trata den parlamento, ta un discusion al caso, tocante e desaroyo demografico nos dilanti y su consecuencianan, y cu e Hulandesnan, cu nan razon, sí ta mira y nos mandatarionan no? Envez di ataca otro riba conocimento di idioma no ta mihor un ministro/parlamentario bin mihor prepara pa papia ‘business’? Aki poco dia e ministronan no ta parlamentario mas, pero e nivel di debate ta bay drecha?