FILE - This May 21, 2008, file photo shows the main beach at Caladesi Island State Park, a barrier island along the Gulf of Mexico, on Florida's West Coast in Dunedin. Scientists say that half of the world's sandy beached are at risk of disappearing by the end of the century if climate changes continues unchecked. Researchers at the European Union's Joint Research Center in Ispra, Italy, used satellite images to track the way beaches changed over the past 30 years and project how global warming might affect them in the future. (AP Photo/Craig Litten, File)

Cientificonan ta bisa cu mita di beach di santo rond mundo por desaparece pa fin di siglo si cambio climatico ta sigui sin interupcion.

Investigadonan di Centro di Investigacion Conhunto di Union Europeo na Ispra, Italia a usa imagen di satelite pa track e forma con beach a cambia durante ultimo 30 aña y a simula con keintamento global por afecta nan den futuro. “Nos a haya cu pa fin di siglo, mita di beach den mundo lo sufri erosion di mas di 100m”, segun Michalis Vousdoukas. “Ta probabel cu lo perde nan.”

E estudio, publica dialuna den journal Nature Climate Change, a haya e grado na cual beach ta den riesgo ta depende di con hopi temperatura averahe global ta aumenta pa aña 2100. Un aumento mas grandi ta nifica mas aumento di nivel di lama y tormentanan mas violento den algun region, causando cu mas beach ta perde bou di e olanan.

Beachnan ta valioso pa recreacion, turismo y bida salvahe, mientras tambe ta provee un barera natural cu ta protege comunidadnan costeño contra olanan y tormenta.

Hopi area costeño, incluyendo beach, ya ta afecta pisa pa actividadnan humano manera construccion cant’i lama y dam, cu ta reduci e cantidad di lodo cu ta bay den ocean, cual ta crucial pa recuperacion di beach.

Algun pais lo ta mas afecta cu otro, segun e investigadonan. Gambia y Guinea-Bissau den Africa occidental lo por perde mas di 60% di nan beach, mientras pronostico pa Pakistan, isla di Jersey den Canal Ingles, y islanan Comoro ta igual di malo.

Australia lo ta mas afecta den termino di perdida total di costa di beach, cu mas di 11,400km den riesgo. Merca, Canada, Mexico, China, Rusia, Argentina y Chile tambe lo perde miles di kilometer di beach, segun e estudio.

Sinembargo, Vousdoukas a bisa cu e cantidad di perdida di beach cu su team a calcula tabata ‘un tiki conservativo’ y por ta mas halto. E grupo a considera dos posibilidad – un den cual temperatura averahe global ta aumenta cu 2.4 grado Celsius pa fin di siglo y otro cu ta pronostica un aumento dobel di halto. Obhetivo mas ambicioso di acuerdo climatico di Paris, di tene keintamento na 1.5C, no a ser considera pasobra cientificonan no ta considera cu por logra esaki, segun Vousdoukas.

Citando ehempel di Hulanda, cu a lucha contra lama pa varios siglo y hasta a retoma areanan substancial di tera bou nivel di lama, e autornan a bisa cu ‘experiencia den pasado a demostra cu plan efectivo di costa specifico pa e sitio por mitiga erosion di beach, eventualmente resultando den un costa stabiel’.