Tin un solamente un mundo, esun di hende. Y como 8 biyon hende ta biba riba mundo. Hende cu mester come, bebe, biba y fiesta. No solamente mester di e necesidadnan basico pa por sobrevivi, pero tambe pa haci bida mas agradabel.

“Nos tin deseo y soño cu nos kier realisa. Deseonan cu ta bende na nos como necesidadnan absoluto. Cada biaha mester un auto nobo, television nobo, computer, telefon celular, paña di marca. Hendenan ta capaz pa compronde asuntonan compleho y abstracto y por haci hopi cu nan inteligencia. Pero hende ta egoista tambe y ta pensa riba su mes, na awor, hasta si e ta bay a costo di otro. Mañan nan lo wak con cos lo ta.” Asina biologo y hues administrativo, pero alabes medioambientalista mr. Jeff Sybesma ta bisa awe na ocasion di Dia di Tera.

Actua manera no tin mañan no ta tene cuenta cu e hecho cu hende tin un solo planeta, Sybesma ta enfatisa. “Un mundo cu tur hende mester di dje.” Pasobra pa logro grandi mester di material. Piedra pa traha, petroleo y gas pa energia, mata y animal pa come, mineral raro pa telefonnan celular y espacio pa biba. Tur ta locual mundo ta produci. Algun di e medionan aki por regenera nan mes. “pero si nos ta consumi mas lihe cu mundo por regenera, anto esey tambe lo para. Otro ta simplemente caba.”

Sybesma a mustra riba ehempelnan na cantidad unda hende ta cabando cu locual mundo ta duna. Petroleo y gas ta ehempel. Pero tambe carni y grano. Mescos cu aire y awa limpi, y e cantidad di sorto di pisca cu a bay den extincion. “A pesar di e conocemento aki nos ta sigui manera nada a pasa. Nos ta hinca nos cabes den santo.”

Rol di hues

Jeff Sybesma a papia di tur e plannan y palabracionnan cu hende ta yega na dje pa haci algo na e desaroyo aki. Asina a palabra cu ta bay tuma paso pa controla e factornan cu ta haci cu mundo ta bira mas cayente, y esey por si ta produci menos CO2, esta Carbon Dioxido. Pero e proceso aki tin biaha ta cana rigido. Tin biaha mester hasta bay hues pa hala atencion cu mester cumpli cu palabracionnan haci. “Y e sabinan a pensa despues pa no haci palabracion mas pa asina nos no mester mara nos mes na nan. Pero hasta aki hues ta yuda. Pasobra a mustra cu keda sin haci algo bou cierto circunstancia tambe ta ilegal. Esta cu no mester tene cuenta unicamente cu algun persona of instancia, pero cu tur hende. Nos ta yama esey e midimento di interes comun contra e interes personal.”

Sybesma a bisa cu ‘nos’ den e caso aki ta tur hende. Y si ta papia di interes general of interes comun, esey ta un tarea di Gobierno. Gobierno mester percura cu ta sirbi interes general. E ta zona facil, pero no ta en absoluto. “Pues, kico ta nifica interes general si nos ta papia di mundo. Y kico ta pasa si e tarea ey no ta bon ehecuta of no? Esey ta ora cu ta sacrifica interes general pa interes propio of interes di partido of hasta interes di ‘friends and family.’ Solamente ta mira dilanti a termino corto. Locual pasa despues di e periodo di gobernacion no tin balor.” Mr. Sybesma ta enfatisa cu esaki no ta algo bon, pero cu e ta nifica si cu cada individuo mester asumi mas responsabilidad e ora pa percura miho pa su mes. Cada individuo con cu bay bin ta responsabel pa inverti den nos planeta, nos mundo y percura cu e ta keda habitable pa tur y e futuro generacion.

Futuro comun mester ta sostenibel

Y cu esey ta bolbe na e planeta tera. “Cuido pa nos planeta, inverti den nos planeta ta costa tempo y ta rekeri vision. Esey ta desaroyo sostenibel. Ta for di 1987 cu e Comision Bruntland, institui pa Nacionnan Uni a bin cu su rapport ‘Nos Futuro Comun’ den cua a introduci e concepto di desaroyo sostenibel. Ademas, den e rapport ta splica con por yega na desaroyo sostenibel cu ta nifica un desaroyo cu ta percura pa necesidad di e generacion actual, sin cu ta trece e necesidad di futuro generacion, unda cu nan por ta, den peliger.

“Pa por ehecuta e concepto di desaroyo sostenibel na un bon forma mester midi tur accion na obhetivonan di largo plaso. Nacionnan Uni na 2015 a determina e accionnan aki como e agenda di desaroyo sostenibel global nobo te cu 2030 y a haya e nomber di Sustainable Development Goals, SDG’s. E SDG’s awor ta conta como e obhetivonan mundial pa desaroyo sostenibel. Tin 17 obhetivo y otro 169 subobhetivo pa operacionalisa esakinan. E paisnan miembro mes ta responsabel pa traduci e SDG’s den maneho nacional y Aruba, como tambe Corsou y St. Maarten ta forma parti di e paisnan miembro.

“Tin hopi di remarca riba con ta ehecutando e SDG’s, manera con nos ta para awor. E concepto kizas ta conoci, pero no ta completamente cla si berdad ta haciendo algo cu nan. 2030 ta para dilanti porta. E SDG’s no ta palabranan bunita sin mas. Nan ta acuerdo y mester cumpli cu acuerdo.” Como tal, Mr. Sybesma ta recomenda pa pone riba papel con leu ta cu implementa e SDG’s y laga publico sa. Mester ta transparente pa sa con e situacion ta y Gobierno mester keda sinta tras di comunidad y su mes pa logra e obhetivonan di e SDG’s. “Y hues ta esun cu ta esun cu ta garantisa esey. Si no haci nada, mescos cu ta e caso cu palabracionnan riba clima, lo por duna instruccion pa cumpli cu e obhetivonan.” Mr. Sybesma a enfatisa. “Pues, laga nos inverti awor di berdad den nos mundo, pa asina nos y nos yiunan por keda biba largo riba dje,” ta su conseho.