Den e dianan aki atrobe nos ta observa varios señal cu ta indica cu no tin un base di apoyo pa ehecuta e reformanan necesario pa fortifica nos economia y nos comunidad den varios aspecto importante. Entre otro esaki ta bin dilanti den e encuentro parlamentario na Hulanda, unda ta parce cu pa di tantisimo vez esnan reuni ta papia bay sin cu ta toca tera y mucho menos ta yega na consenso. Si acaso algun dia yega na un acuerdo, lo ta pa conclui cu ta ‘agree to disagree’. Y sigur ora cuminza papia di kico lo mester cambia den e Statuut, e diferencianan ta keda mes o bira mas grandi. Y esey den cierto sentido ta logico. Tin interesnan grandi pa defende di tur banda, loke ta haci cu sikiera mester yega na consenso tocante e cosnan basico. Y ta aki caba nos ta pega.

Kico ta e cosnan basico riba cual lo mester tin consenso? Uno, cu mester tin un consenso pakico nos ta den un constelacion cu yama Reino? Ora kier dicidi esey, mester corda cu ta nos, e islanan ta dicidi cu nos ta keda den Reino; Hulanda no ta bay saca nos, pasobra nan no por haci esey. Ta nos ta dicidi si nos ta sali, ki dia y con. Esaki casi 70 aña pasa, a conduci na e decision cu nos ta keda. Den e decadanan despues sigur tabatin politico cu a propaganda salida for di Reino, pero nunca nan por a logra un apoyo popular grandi pa esaki. Ta improbable cu esey lo ta e caso a corto plazo. Na modo di bisa: “Si e politico cu kier independencia no tin tino, anto gran parti di pueblo si tin.” En todo caso, esaki ta haci cu e cancha di wega pa e politico local ta hopi limita.

Con cu bo kier troce e palabra ‘autonomia’, e no ta bira ‘independencia’. Hopi ciudadano no tin problema cu esey, es mas, nan ta contento cu e autonomia ta implica cu tin un nivel di gobernacion den Reino, cu ta surpasa nivel y autoridad di e gobierno local. Gobierno di Reino no tin simplemente derecho, sino obligacion pa garantiza bon gobernacion y lo mester tin e instrumentonan di poder pa por actua. Esey no ta conta den caso di Reino Hulandes so, e ta conta pa tur structura cu ta surpasa nivel di gobierno local y hasta gobierno nacional, manera den e caso di Union Europeo.

Pero kico a cambia dentro di Reino cu den ultimo decada principalmente, ta ataca e papel cu Hulanda mester y ta hunga den Reino? Si nos contempla nos pasado, nos por observa cu na diferente ocasion gobierno di Reino a interveni, eherciendo su obligacion di garantiza bon gobernacion, entre otro na Sint Maarten. Tempo cu na Aruba na 1994 tabatin otro intervencion pa garantiza bon gobernacion, ni na Aruba mes no tabatin protesta, corda na e otro islanan. Principalmente a partir di e preparacionnan pa 10-10-10, cu a crea dos isla mas cu a haya nan autonomia estilo Aruba, a cuminza surgi un cuestionamento continuo di e corelacion di poder y facultad dentro di Reino. Cu esey nos kier bisa cu e cuestionamento ey semper ta negativo? No, semper cu tempo hende ta contempla cosnan un poco diferente cu den e temponan anterior y cambio por trece desaroyo positivo ta mas cu bonbini.

Sin embargo, ora nos ta papiando di e corelacionnan fundamental den Reino, eseynan no ta cambia. Semper e termino ‘autonomia’ lo significa un derecho di gobernacion propio, cu e debido supervision di e capa superior dentro di e constelacion di cual nos ta parti.

Awor, nos sa haya e comentario cu ‘ta e afan di Hulanda pa mete tur caminda ta stroba nos di eherce nos autonomia’… Esey ta un opinion cu dificilmente ta sustenta pa hecho. Ban tuma como ehemplo e situacion den cual nos ta actualmente: ta pasobra Hulanda gusta mete den nos asuntonan, cos a bay for di man cu awe nos tin un debe astronomico? Poniendo e parti un banda di e debe causa pa e crisis di Covid-19, no ta mal gobernacion di nos gobierno(nan) AUTONOMO a causa e desastre aki? Tin hasta bastante ciudadano cu ta haya cu Hulanda mester a asumi su responsabilidad hopi mas tempran den e proceso aki, pero kico a stroba nan? E actitud beligerante di nos politiconan cu tin e pretension cu nan no tin un poder superior riba nan, cu mester vigila kico nan ta haci, na nos nomber, como ciudadano Hulandes…

Y kico nos ta mira atrobe den e dianan aki? Cu practicamente no tin un base di consenso cu nos mester reforma y mehora nos gobernacion, pa nos mes bon. Casi tur partido ta grita di ta apoya e reformanan proponi pa Hulanda, pero basicamente no tin un voluntad politico pa ehecuta esaki. Y pa pone mas presion unda nan no tin razon, nos tin e tardanza grandi aki den ehecucion di e plannan acorda cu Hulanda. E wega aki lo continua te otro aña, ora mester yega na un areglo pa e placa fia di Hulanda. Anto e ora si nan mester haci ‘kwijtschelding’; lubida o gaña lubida con bon e cooperacion tabata? E ora si de repente nan no ta ‘colonizador’ malvado cu ta kita nos derechonan? Ki dia nos politiconan, den gran mayoria, ta ‘grow up’?