Awe, diamars 22 di augustus, Promer Ministro lo ta den Parlamento pa duna un relato di e negociacion cu Hulanda pa yega na un acuerdo tocante e debe cu Aruba a acumula durante e pandemia di Covid-19. Normalmente lo nos ta comenta despues cu e evento tuma lugar, sin embargo den e caso aki ta bon pa nos lectornan por tuma nota di varios aspecto di e asunto aki, cu talvez no ta bin dilanti durante e reunion menciona. En todo caso, nos ta anticipa cu nan no lo ser trata pasobra te awe ainda gobierno no ta trece esakinan dilanti den nan informacion na publico. Esaki pasobra nan no ta conveni e posicion cu gobierno y su apoyo parlamentario ta tumando den e asunto.

Nos ta cuminza pa menciona cu na varios ocasion nos por a tuma nota di expresion di parti di politico di banda gubernamental, cu bay di acuerdo cu e ley di Reino di supervision financiero (RAft) lo ta kita poder di parlamento y hasta ta haci e control parlamentario obsoleto. Nos ta anticipa cu ta keda ripiti e cos aki, pasobra e ta aparentemente e linea cora den e argumentacion di gobierno y su base parlamentario. Pero esey no ta berdad. E asunto ta cu den e ley di Reino e papel di Parlamento di Aruba ta keda mescos cu e tabata den e ley (LAft) cu e contrincante politico a laga su parlamentarionan aproba na 2015. A base di esaki a institui e colegio di supervision CAft pa Aruba tambe, mientras e tabata existi caba pa e dos otro islanan (Corsou y Sint Maarten). E ley a crea e mesun mecanismo di control riba tur presupuesto normal y complementario cu gobierno kier presenta na Staten, y tambe e control y comentario, tambe posible sugerencia pa adaptacion di loke a presenta, posterior na e aprobacion di Staten. Ta logico cu gobierno y su base partidario parlamentario no gusta esaki, ta ken gusta control. Pero nos tin casi ocho (8) aña cu e control aki caba y den e situacion actual, cu un debe total mas grandi ainda cu na momento cu e promer coalicion a tuma rienda gubernamental na 2017, entre otro pa e debe cu Hulanda, nos no ta mira pakico y con lo mester termina e supervision financiero awor. En todo caso, e supervision no ta cambia di caracter ni contenido y e argumento cu ta bay entrega autonomia ta falso; a entrega esaki na nos nomber caba na 2015. Nota: nos redaccion a pone e textonan banda di otro y e parti di supervision di presupuesto ta keda mescos…

Awor e aspecto financiero. Si Aruba ta bay di acuerdo cu introduccion di e ley di Reino, pues e transicion di e mesun mecanismo di supervision cu nos tin actualmente pa e ley di Reino, ta habri e posibilidad pa haya un continuacion di e prestamo (Afl. 916 miyon) cu Hulanda, na un interes cu por ta entre 2 y 3% pa aña. Prestamo riba mercado lo bay costa nos por lo menos dos biaha e procentahe aki, talvez e por ta entre 7 pa 8%. Awor un ‘rekensom’ cu cualkier mucha na scol basico, desde cierto aña, por haci: un porciento di 916 miyon ta 9,16 miyon; pues cada porciento extra ta costa nos esey, cada aña… Si nos mester paga 3% extra ya nos ta pagando mas di 27 miyon extra pa aña. Unico manera pa limita gasto di interes ta pa a lo largo paga back parti di e debe mes; nos no sa kico ta e plan pa esaki pasobra esey ta parti di e secretismo di custumber.

Pero tin algo mas. Hulanda ta ofrece e mesun condicion cu e otro islanan tin, cu ta financiando nan prestamonan cerca Hulanda mes, na e nivel abao di interes ya menciona. Aki Aruba por beneficia pa loke ta prestamo den exterior, cu tin interes halto, cu por refinancia cerca Hulanda na momento cu nan madura y cu normalmente ta refinancia esakinan atrobe riba mercado internacional. Esaki por conduci na un reduccion importante di e suma cu anualmente nos ta pagando na interes so…, nada di paga back riba e suma capital mes. Como bon indicacion kico paga interes ta significa: e suma ta alrededor di 250 miyon florin, mas o menos mes hopi cu loke nos ta gasta anualmente na enseñanza…

Awor e situacion cu nos ta aden, como pais. Nos a mira un recuperacion hopi bon di nos economia, pero e promer señalnan di un reduccion gradual di e aumento di GDP a ser anuncia caba. Tanto di banda di IMF, e agencianan di rating y Banco Central di Aruba ta duna un vista uniforme di nos crecemento e aña aki y na 2024. E aña aki segun Banco Central tin un crecemento nominal di 8,6%, pero inflacion lo come casi tur esaki y ta keda solamente 0,4% di GDP real. Pa 2024 ta keda un aumento modera di 1,2% di GDP real, 4% nominal. E añanan despues nos lo bolbe na e nivel modera di aumento di GDP, di promer cu Covid. Conclusion: interes extra y paga debe mes lo mester bin di cartera di e ciudadano; no tin crecemento economico fuerte pa gobierno haya mas entrada, sin mishi cu e ciudadano.

Pregunta clave: pakico den e situacion dificil nos dilanti, nos mester bay paga decenas di miyones extra na interes, pa aña, solamente pa financia e orguyo falso di gobierno, cu ta kere cu nan por ta den Reino solamente ora ta conveni nan?