Den e Masterplan provisional di gobierno, cu ta e producto di e structura di consulta cu a opera den ultimo lunanan, tin un lugar prominente pa e problemanan cu mester haya atencion riba tereno laboral. Esaki ta encera tanto problema di sector priva como di sector publico, pasobra mester acopla cambio/mehoracion den sector priva cu e tarea pa mehora aparato publico y alavez reduci esaki y hacie mas eficiente.

Pa loke ta e leynan laboral pa sector priva ta mustra riba e hecho cu esakinan ta inflexible, loke ta haci contrata (y principalmente deshaci di) personal mas dificil. Tambe nivel y tipo di educacion necesario den un economia cambiante cu no ta disponible o no suficientemente ta digno di un revision na e momento aki. Loke a laga nos cu cierto asombro, sin embargo, ta cu esnan consulta ta parce demasiado optimista kico ta e alcance di loke por haci cu flexibilisacion di ley laboral. Esaki ta bin bon dilanti den e siguiente observacion di e informe: “Eliminando e actual limitacionnan den leynan laboral lo encurasha empleadornan pa duna esnan cu ta busca trabao un oportunidad, hasta si tin incertidumbre si e persona ta cumpli cu e requisitonan di e trabao. Esaki ta crea empleo y ta mehora seguridad di trabao, specialmente pa hubentud.”

Segun nos tin aki diferente idea di con nos economia ta organisa ta hunga un papel, cu no necesariamente ta basa riba realidad. Flexibilisacion di leynan laboral na promer instante ta contribui na e facilidad di deshaci di empleado cu no ta reuni e cualidadnan cu e empleador ta busca. Esey no ta algo di oportunismo, pero algo di realidad di tur dia. Kico ta e caso aki? Nos tin un economia cu no tin un mercado laboral grandi y diversifica cu cantidad di hende disponible pa tur e diferente funcionnan cu nos mester. Parti di e forza laboral cu nos mester no t’ey, e ta na un otro pais. Cu e consecuencia cu den practica hopi biaha den sector priva nos ta traha cu loke tin, loke ta duna algo di perspectiva cu e persona por ‘pick up’ e conocimento suficiente pa e por sikiera funciona y contribui. Riba e isla aki nos no ta traha semper cu perfilnan complica cu cantidad di exigencia specifico, mientras ta improbable cu un persona asina ta disponible. Ora un persona no ta pas den e trabao pa cual a tum’e, bo mester por contrata un otro cu ta brinda mas posibilidad den e funcion ey.

Ademas, ta necesario pa contempla ki tipo di economia nos tin na e isla aki. Nos tin un economia cu a duna tremendamente hopi empleo den ultimo decadanan, pero den gran mayoria ‘low skilled jobs’, empleo cu no ta requeri tanto educacion. Y kico nos a haci? Nos a hacie sumamente atractivo pa nos hobennan no caba scol, sigur na e nivel mas abao. Nan por bay traha na edad hoben, gana salario minimo completo y de paso ‘a libra di scol’. Cuanto aña tin e gritonan di esnan cu ta na fabor di introduci salario minimo hubenil, como incentivo pa keda scol te ora nan caba? Ultimo añanan nos no ta tende ningun hende mas toca e tema aki, pero nos ta asombra cu nos tin un forza laboral cu ta asina mal prepara, cu ta dificil pa nan switch pa otro trabao?

Banda di esey nos a completa loke tin na demanda grandi di labor cu importacion di mayoritariamente trahador stranhero na e nivel di educacion mas abao, sin criterio drechi di ken si ta drenta y ken no. Generalmente ta scoge di esnan cu a cana kibra na Aruba, cu avion o via lama; no tin un maneho ni strategia ta ki tipo di hende nos kier aki. Di e manera aki nos a termina teniendo un grupo hopi grandi cu ta disponible pa e nivel di trabao cu tin mayoritariamente, pero cu dificilmente por cambia di trabao, pa falta di un conocimento mas general. Anto awor nos kier bay crea un forza laboral mas versatil a traves di por tuma nan na trabao facil y deshaci di nan mas facil tambe? Esey ta resolve e problema den e sentido cu e empleador por bay purba su suerte cu e siguiente candidato, pero no ta resolve e problema general cu ta requeri algo mas pa nos logra tin un forza laboral mas capacita.

Tin un otro aspecto relaciona cu flexibilisacion di ley laboral cu no por keda sin menciona. Esey ta e idea cu flexibilisacion “ta crea empleo’. Empresario ta hende generalmente masha sensato cu no ta emplea hende cu nan no mester, salvo algun optimista cu ta bay bancarota tambe. Empleo ta bin di un demanda genuino economico, di nada otro. Nos no mester confundi cu e situacion den otro pais, unda ta flexibilisa y ta crea programa di incentivo, unda ta subsidia parcialmente un cupo di trabao, cu normalmente lo no tey sin e subsidio. Esaki mas tanto den situacion di desempleo fuerte. Nos no a mira ningun mencion di un tipo di programa asina, cu por ta util den e tempo di crisis aki. Loke a keda pa analisa ainda ta e revision necesario di educacion profesional basico y mediano, pa acopla mihor cu mercado.