Y kico por haci?

Den nos Editorial di ayera nos a trata varios aspecto di loke ta bay sucede desde siman venidero, cu e cambionan den e impuesto riba benta, cu den nos version yama BBO/etc. y esaki pa cierto motibo. Nos a expresa anteriormente nos desacuerdo cu tabata papia di haci bida di e empresario mas facil, y kico ta haci? Ta pega un pida mas riba e BBO cu appendix cu nos tin desde un par di aña. Ta di spera cu e cos aki no para bira un rosario. Den esey talbes ta bin ayudo pronto, pasobra nos minister encarga cu asunto financiero y economico a laga sa cu den e reforma fiscal pensa lo bay muda pa un impuesto riba balor agrega, na Hulandes BTW (Belasting op Toegevoegde Waarde), na Ingles VAT (Value Added Tax), y ya cu nos ta cultiva nos orguyo di domina cuatro idioma, na Spaño Impuesto sobre el Valor Agregado (IVA). Na su debido tempo nos lo bay dedica amplio atencion na e topico aki, pero den e edicion aki djis en corto un par di punto. E BTW lo significa cu e rosario creciente di BBO/etc. lo desaparece y na su luga ta bin un impuesto so, cu e empresario mester factura. Anto mas lihe nan introduci esaki, mas lihe comercio lo libra di e molester di tin di administra tres impuesto banda di otro. Laga nos tuma esey como bon noticia.

Loke ta menos bon noticia ta e situacion den cual nos lo haya nos mes den e tempo nos dilanti. Y esaki sin bay den debate tocante e aspectonan meramente politico. E argumentonan di gobierno pa tuma e medida aki ta conoci y nos a laga sa loke nos ta pensa ampliamente. Pero awor e situacion real cu ta toca nos tur. Si nos tira un bista riba e cifranan di inflacion, di ultimo añanan y di prome trimester di e aña aki, nos por mira cu den e prome tres lunanan aki diripiente prijsnan a cuminsa subi. Ta conoci pakico esey ta: mayoritariamente prijs den categoria di alimento y prijs di combustibel. Despues di varios aña di deflacion, intercambia pa aña cu cero inflacion, awor nos ta mira un aumento di e index di prijs (CPI) general. E cambio percentual compara cu un aña pasa ta 2,6 y esun di ultimo 12 luna compara cu e anterior 12 luna a bira 0.0 despues cu pa varios aña e tabata negativo (deflacion). Y mester considera cu e deflacion ey tabata mayoritariamente causa pa e poder di compra local debil, producto di e medidanan tuma y economia debil den ultimo añanan.

Y kico nos por spera awor? Segun calculacion di CBS alrededor di 5% di inflacion. Nos no ta bay argumenta si esey ta realistico o no, time will tell. Loke ta mas importante ta concentra riba kico ta tuma luga den e encuentro cu comercio. Nos ta tende e kehonan tocante posibel abuso di aumento di prijs y ta puntra nos mes con a para cu proteccion di consumidor, algo cu no mester ta presente solamente durante temporadanan manera esun actual, sino semper. Nos ta kere cu hasta por ta asina cu e apoyo na e consumidor ta mas debil cu nunca y esey no mester ta asina. Tin un problema si y esey ta cu organisacion di proteccion di consumidor ta algo cu e ciudadano mes mester tuma iniciativa aden y e realidad ta cu nos tur ta mira otro, pero no tin mucho cos ta sucede. Nos no por keda sin menciona e decision di gobierno pa amplia e canasta basico, pero esey nunca por ta tur cos. Ta ora pa fortifica e proteccion di consumidor, y talbes lo ta bon pa no pensa riba metodonan di antaño so, sino bay explora kico den e mundo moderno ta haci na otro paisnan pa duna e consumidor mas poder. Un di e casonan conoci ta e poder grandi cu organisacionnan di consumidor a logra haya na Hapon, unda uzo di medionan digital pa conecta cu otro clientenan a bira un factor importante pa comercio tene cuenta cu ne. Esaki ta encera tambe cu e ciudadano mes ta activamente involucra cu vigila prijs na diferente negoshi y comparti esaki cu otro. Un tipo di ‘neighbourhood watch’ pa comercio anto, nos por bisa. E tipo di red aki tin consecuencia pa otro aspecto di comercio tambe, manera bon/mal experiencia cu garantia riba producto cu defecto, loke por aporta na miho servicio den henter economia. Importante ta cu esaki ta e cosnan cu ningun gobierno ta bay haci pa nos, ademas cu e cosnan cu gobierno por haci pa nos ta limita. No cu nan mester keda sin haci esey, pero den un economia liber, ta solamente e canasta basico tin prijs fiho. Por lo demas tur prijs ta segun e comerciante ta kere cu e mester/por pidi pa su producto. Y nos no por bay den un sistema comunista unda gobierno ta fiha tur prijs, djis wak kico ta sosodiendo cerca nos bisiñanan cu a mira henter nan economia destrui pa un set di socialista aventurero y criminal riba dje. Tempo pa innovacion haci su entrada riba e tereno aki tambe?