Un di e expresionnan cu a capta nos atencion den e serie di articulo cu a aparece den e publicacion reciente “Koninkrijk op Eieren” encuanto e logro y/o fracasonan di ’10-10-10’ tabata di un politico di Curaçao ken a trece como splicacion pa parti di e problemanan den e comunicacion entre politiconan di Hulanda y di e islanan, e falta di comprension di banda Hulandes pa “nos cultura, nos manera di ta, nos idiosincracia”. Realmente, ta dificil pa comprende ta kico esaki ta significa. Ora bo ta sinta papia ‘business’ sigur den asuntonan economico-financiero, o huridico, ta dificil pa nos distingui derecho riba trato diferente a base di nos ‘manera di ta’.

Aparentemente ainda nos mester lidia cu politico cu no ta comprende cu ora ta papia business, no ta importa cu ta Hulandes, Mericano, Chines o Ruso nos tin nos dilanti. Nos no ta kere tampoco cu den comunicacion cu mayoria di e nacionalidadnan menciona lo tin un reclamo, o exigencia di un trato diferente, mas tanto ta supone o sugeri cu ta e Hulandes no ta comprende nos. Esey, despues di casi 400 aña di historia comun, ta naturalmente un exageracion, aunke nos mester bisa cu nos tambe tin ora ta ripara cu e Hulandesnan cu ken nos mester deal, no ta comprende suficientemente con pa actua, pero esey den e sentido cu nan mester trata nos manera ta trata tur otro!

Kico nos kier bisa cu esaki? Cu nos nunca lo libra nos mes di e sentimentonan ‘post-colonial’ aki si nos no ta cuminza comporta nos mes como ciudadano di e mundo aki, cu ta trata tur hende mescos, y ta exigi un trato igual tambe. Kico esaki ta implica anto? Cu nos mester analisa y evalua nos propio comportamento cu e mesun normanan cu ta aplica na otro pais tambe. Esey ta implica cu nos mester mantene e opinion cu por ehemplo corupcion ta corupcion, y no cu nos ta busca splicacion, o peor ainda, hustificacion cu ‘cerca nos e cosnan ey ta otro, den nos pais chikito aki nos ta hopi cerca otro…’. Cu esey nos ta crea un enorme excusa pa no huzga cosnan cerca nos pa loke nan ta. Esey ta haci cu por ehemplo, despues di tur loke a sucede bao di e gabinete anterior, cu a pone Aruba al borde di bancarota, y a bin un gabinete cu un plan di gobernacion yen di bon intencion, nos tin varios ministro cu tin nan despacho yen di famia, desafiando comunidad cu nan actuacion y un actitud di ‘anto kico?’.

Kico mester sucede, e Hulandesnan mester acepta cu esey ta parti di e ‘couleur locale’? O mester midi nos cu e mesun midi cu resto di mundo? Nos ta kere cu asina meter ta, pero si nos ta ripara cu den tur e discurso y discusionnan di ultimo tempo entre e islanan y Hulanda cu tin algo cu ainda nan no ta comprende, y esey ta cu den e pais unda nan ta biba, tin hopi cos cu no ta poni den ley, pero despues di varios siglo di politica, den sentido di e arte di comparti poder, tin hopi regla di oro cu no ta skirbi den piedra, pasobra no ta necesario. Cerca nos, esey no a traha asina. E ehemplo mas obvio di esaki ta e manera con nos gobiernonan ta anda cu e organismonan cu ta duna conseho. Nan trato ta di huerfano, unda no ta percura pa nan por haci nan trabao debidamente. Seguidamente, pa bon cu nan conseho ta, e politico semper ta bisa: “Tende, last time I checked, e ta un conseho, toch? Wel, mi ta trat’e como tal.” Den e tipo di asunto aki en berdad nos ta diferente, pero esey no ta yuda nos pa mehora gobernacion, al contrario. Y ta aki nos ta kere cu Hulanda mester realiza cu nos ta diferente, y pone tur cos cu palabra cu nos politiconan den piedra. Esey ta conta pa e acuerdo na cual kier yega cu nos politiconan, pero tambe pa loke mester bay sucede den e proximo añanan, unda regularmente nan lo haya e observacion di banda Arubano: “Esey no ta skirbi ningun caminda.”

Un di e bon ehemplonan di cu e maña aki no a desaparece tampoco, ta e afan di gobierno di Aruba pa substitui supervision financiero di Reino pa un ‘Begrotingskamer’. Un proyecto totalmente risible, pa no bisa ridiculo, pasobra nos sa masha bon unda e cos aki ta cuminza, y unda e ta caba: “E ta un advies, toch?” Pa seguidamente dal bay cu e maneho desastroso cu nos tin 34 aña ta mira. Si e Hulandesnan kier haci nos un fabor, nan ta cuminza pensa ‘outside the box’ riba manera pa comparti poder, dentro di gobernacion local. Por ehemplo: envez cu Rekenkamer, ora nan ta investiga, sin metemento di gobierno manera a pasa varios biaha den ultimo añanan, y nan ta topa cu asunto di indole penal, nan por bay straight Ministerio Publico, y no manera awor, entrega rapport na Staten unda e mayoria di momento, morto di risa, ta despacha e documento. Nos no por drecha cos den e lugar aki si nos no kier habri nos wowo pa e tipo di ‘ser diferente’ aki. Nos tin derecho di ta diferente, den esaki?

LJMADURO 12-OCT-2020