editorial 2_15_1.jpg

E bishita di prome presidente di Merca na Cuba den casi nobenta aña, no ta cambia historia di e pais Caribense aki so. E por tin influencia grandi riba henter e region di Caribe, inclusive nos isla. Despues di mas di mita siglo di hostilidad, y un embargo economico cu no a pone Cuba na rudia,   presidente Obama a haci uzo di e espacio cu e tin como presidente saliente pa forsa un apertura cu hopi den su pais no ta apoya. Tambe di e exiliadonan Cubano na Merca tin hopi resistencia,pero e ta parce ireversibel. Pero mas cu tur cos, e pasonan tuma pa cambia e relacion entre e dos paisnan ta bin di un realismo na tur dos banda. Na Merca esnan cu ta apoya Obama no ta solamente e hala radical di partido democrata cu semper a boga pa un cambio di politica y finalisacion di e embargo. Obama ta haya su apoyo tambe di parti grandi di e comunidad empresarial cu ta mira oportunidadnan grandi den e pais aki. Y aunke e embargo ta oficialmente vigente ainda, ya caba desde aña pasa a establece vuelo directo desde diferente ciudad na Merca y hasta a bin iniciativa caba pa linea di ferry desde Florida.

Di nan banda, e lidernan Cubano a realisa cu despues di tanto aña di isolacion, no ta posibel pa sigui riba e mesun rumbo pa cincuenta aña mas. Ta mustra masha bunita pa tin solidaridad y apoya e regimennan di tendencia iskierdista den e region, pero na final di dia esey no ta pone suficiente pan riba mesa di e Cubano comun y coriente. Y ta imposibel pa mantene e isolacion completo for di resto di mundo; Cuba ta biba den otro realidad cu Korea del Norte. Poco poco e mundo di internet y globalisacion ta cuminsa penetra y ta haci cu e manera di pensa di e ciudadano ta cuminsa cambia tambe. Di manera cu di su banda Cuba tambe a scoge pa cambio, cu ta e unico manera pa tin un perspectiva di mehoracion economico pa su poblacion.

Esaki no lo significa cu e regimen comunista a laga bay completamente. Ta nan ta manda ainda y na cierto momento nan ta duna muestra di esaki tambe. Lo dura bastante tempo prome cu e cambionan politico tuma luga y Cuba lo ta un democracia parlamentario, cu den pasado tampoco e tabata, sino mas bien un cadena largo di tirano cu tabata abusa di e sistema politico supuestamente democratico, cu bisto bon di gobierno Mericano. Cu na e momento aki ainda tin violacion di  derecho humano na Cuba ta un echo innegabel y si Obama ta bay atende e asunto aki ta bon, pero e pregunta cu ta surgi ta si e ta haci esey den e otro paisnan di e continente cu no ta tuma derecho humano mucho na cuenta tampoco. En todo caso, tur e consideracion  aki ta parce menos, pasobra mas cu tur cos e realidad nobo ta basa riba realismo economico mutuo, kico tur dos banda por probecha den desaroyo di lasonan comercial.

Kico tur esaki tin como consecuencia pa nos pais? Na prome luga semper ta menciona e turismo na Cuba cu lo ta un menasa grandi pa henter e region. Esey ta parcialmente berdad. E ta un menasa na prome luga pa esnan cu ta den e mesun categoria cu Cuba, den e sentido di ta ofrece acomodacion ‘all inclusive’ na un masa grandi, na un prijs mas abao cu Aruba no por ni soña di ofrece.  Pero, si Aruba no a sucumbi bao di e casi cinco miyon bishitante na Republica Dominicana, cu ta den e mesun categoria cu Cuba, pakico lo nos perde tanto mercado na man di Cuba? Pasobra ban ta franco: tin mas Hulandes, Europeo y Mericano ta bay Punta Cana cu ta bin Aruba… Aparentemente nos ta atrae otro tipo di publico? Y si esey ta berdad, e pregunta urgente ta: kico nos ta haci pa mantene e ‘niche market’ ey? Riba kico e ta basa? Te awor nos no ta mira nada otro cu purba yena Aruba cu mas hotel… y otro acomodacion… y habri un refineria obsoleto.

Talbes loke ta pasando  na Cuba no ta cambia tanto pa nos den reorientacion di nos lasonan economico, pero importante ta cu hasta Cuba ta reconfirma cu Merca ta e pais dominante riba e continente, y cu e relacionnan economico cu e pais aki pa hopi aña mas ta defini nos destino tambe. Nos por wel di ta parti di Reino Hulandes pa eternidad, esey mayoria di nos hendenan lo apoya tambe, pero nos no ta opera nos economia, ni  cu relacion economico, ni mucho menos ayudo Hulandes y Europeo. Mester lamenta esey? Talbes ta net e falta di dependencia economico di Hulanda ta haci cu den e relacion politico nos por para fuerte, basta nos atende nos asuntonan financiero bon, loke no ta e caso actualmente. Nos mester hiba un politica realistico, contemplando ambos banda di e medaya aki.