Parlamentario Sue Ann Ras

Parlamentario Sue Ann Ras ta haya cu nos sistema di enseñansa ta den un crisis, mirando e resultadonan di nos studiantenan. Pero tambe e lo bay tin su impacto grandi den nos comunidad, ya cu nos lo bay haya den futuro mas problema social, sino bin cu cambionan.

El a trece e cifra cu pa un 30% di nos poblacion so enseñansa a funciona, mientras cu un gran mayoria ta keda na nivel di MAVO y EPB. P’esey e ta na fabor di cambia e sistema tradicional di enseñansa y cuminsa ehecuta un sistema di educacion cu miho resultado, y bin cu scolnan multilingual.

Riba e punto pa kico nos tin cu cambia e sistema ya cu hopi biaha ta wordo tende loke e ta yama e mito, cu e sistema a funciona pa cierto persona den pasado. Sinembargo estadisticamente e grupo cu ta bisa esey ta representa un 30% so. “Pa 30% di nos poblacion e enseñansa a funciona. Pa 70% enseñansa no a funciona”, el a bisa.

Cifranan y necesidad di cambio
Segun estadistica ultimo cu el a bin cu ne for di Departamento di Asunto Social cu a haci varios investigacion cu ta mustra cla cu den comparacion cu e transicion di klas 6 -segun CBS di 2014- mayoria di e muchanan di e aña di 2013-14 pa HAVO y VWO ta solamente 16.6 %. Mientras un 57.5% a bay MAVO y 22.4% a bay EPB. “Esey kiermen cu mayoria di nos muchanan y mayoria di nos poblacion y hendenan ta cabando MAVO of EPB”, segun parlamentario Ras.

Pa locual ta trata HAVO, VWO y EPI e porcentahe ta hopi mas abou. E ta un porcentahe di 65 pa 73 studiante ta caba e nivel di enseñansa ey, compara cu MAVO y EPB. E ta sigur cu cada persona como mayor y adulto responsabel nos kier bay riba un desaroyo mas sostenibel den e añanan venidero, pero pa logra esaki mester bin cu cambio fundamental den nos enseñansa.

Un di e metanan di humanidad ta pa sali di pobresa, traha riba hende, paz y proteccion di nos planeta. Pa logra esaki -segun e docente y parlamentario aki- nos tin cu mehora nos calidad di enseñansa. Pero tambe percura pa nos hobennan termina na nivel di HAVO, VWO y EPI, y incluso cu nan por sigui estudio superior na Aruba of den otro pais y bin cu diploma.

El a referi na e investigacion aki cu tambe a mustra cu hopi di nos muchanan cu ta bay Hulanda no ta termina nan estudio. Of nan ta cambia di estudio prome cu nan ta dicidi kico nan ta bay studia berdaderamente.

Calidad di bida y problema social
E ta haya cu si nos kier promove y mehora calidad di bida, pero tambe e parti di productividad economico di pais, tambe nos tin cu inverti y eleva e tipo y nivel di enseñansa di nos hendenan. El a expresa su preocupacion riba e cifranan aki ya cu e situacion ta sigui asina nos ta bay keda draai den un circulo vicioso, unda cu nos hendenan ta keda na 70% bay abou di nos poblacion ta keda na nivel di MAVO y EPB.

Pa su propio experiencia como docente pa mas cu 13 aña na nivel di MAVO, e ta bisa cu si ta te ey nos hendenan ta yega te na klas 4 riba e tipo di nivel ey, e ta sigur cu aki 10 aña nos ta bay haya mas problema social di locual nos tin actualmente.

P’esey e ta considera importante pa evalua e sistema di enseñansa cu un gran cantidad di hende ta gritando cu el a funciona, mientras cu e realidad y e cifranan ta mustra otro cos. “Hopi biaha nos tin miedo di haci cierto cambionan y adaptacionnan.”

El a referi na un investigacion cu a midi e habilidad di studiantenan cu a participa den e proyecto piloto di scol multilingual, caminda nan ta resulta cu un pensamento mas critico. Pero den esaki e ta destaca e importancia di nos idioma Papiamento. Pues e ta haya cu e meta principal di educacion no ta pa cria hende capaz di haci cosnan nobo so. Pero e ta tambe pa no ripiti loke generacion anterior a haci. Kiermen pa nos tin hendenan cu ta mas critico den nan forma di pensa y actua.