Dia e caso di e ‘surseance van betaling’ di empresa estatal Servicio di Limpiesa Aruba (Serlimar) bolbe den corte na inicio di otro aña pa huez evalua con e empresa a bay te awor, realmente ta evaluando un caso hopi excepcional. Ta trata di un caso unda Pais Aruba tin tres petchi: e ta practicamente doño di e empresa, ta tambe esun cu a pidi e medida di corte, y ta alavez e acreedor mas importante cu ta beneficia, of no, di un surseance exitoso o di un bancarota pronuncia pa huez. Un recuento di e papelnan aki.

Pais Aruba como propietario

Na aña 2005 gobierno di Aruba a tuma iniciativa pa bay parlamento cu un propuesta di ley pa institui un empresa estatal cu a keda encarga cu e tareanan “di percura pa recoleccion y procesamento, di un manera eficiente y di acuerdo cu e normanan ambiental vigente, di desperdicio den forma solido o liquido, procedente di hogar y empresa particular, como tambe di mantenimento di terenonan di propiedad publico y di area berde (plantsoen) alrededor di edificionan di gobierno, y di caminda y playanan publico,” manera articulo 2 inciso 1 di e ley di Serlimar ta bisa.

Banda di esaki, como cu e empresa tabata encarga cu tarea cu tabata netamente coresponde na Pais Aruba mes, tabata logico cu e ‘doño’ lo tabatin un poder di decision dentro di e empresa. Esey ta asina tambe, pasobra entre otro e hunta di supervision tin 5 miembro, di cual 3 ta nombra directamente pa gobierno. Y como cu decision den e hunta ta ser tuma cu mayoria simple, esun cu a traha e ley pa duna bida na e empresa, a percura pa por tuma decision semper segun deseo di e gobierno di turno. Ademas e director, nombra pa e hunta di supervision, tin cierto restriccion financiero, unda pa sumanan cu ta surpasa limite, e director mester aprobacion di e hunta cu su mayoria gubernamental.

Pais Aruba a keda semper cu otro instrumento di poder y esey ta cu eventual cambio di ley por tuma lugar solamente cu aprobacion di gobierno. E persona legal Serlimar por propone cambio di ley pero no ta faculta pa hiba esaki mas leu, esta parlamento. Bisa anto cu e entidad ta ‘completamente autonomo’ ta palabra grandi, cu no ta refleha den su realidad huridico.

Pais Aruba como peticionario di surseance

Na dado momento e situacion financiero y operativo di e empresa tabata asina malo, cu e mandatario di e momento ey, evaluando su opcionnan pa logra algo como gobierno, a opta pa bay corte cu un peticion di ‘surseance van betaling’ pa evita bancarota di e empresa. Esaki ta posible netamente pasobra Serlimar ta un persona huridico riba su mes.

Pero esey no ta cambia e situacion, unda esun cu ta pidi e medida di corte, ta e mesun persona (Pais Aruba) cu tabatin y tin tur instrumento legal y economico den su man pa busca y haya otro solucion pa e problemanan, cu no ta surseance, y seguidamente, eventual bancarota.

Pais Aruba como acreedor

Banda di su papelnan como doño y peticionario, Pais Aruba ta den e caso aki tambe e ‘schuldeiser’ (acreedor) mas importante. Gran parti di e debenan a largo plazo di Serlimar ta cu Pais Aruba, den forma di impuesto y prima no paga. Banda di esey tin un cierto debe a largo plazo cu entidadnan priva, banda di un debe considerable tambe a corto plazo cu otro entidad priva.

Pais Aruba: cual papel tin prioridad?

Den e caso aki esnan cu ta dirigi Pais Aruba tin cierto decision pa tuma. Ta sigui cu e proceso di surseance, poniendo e papel di acreedor na promer lugar, pa por haya mas tanto placa, mas pronto posible, sea pasobra ta logra restructura debe di e empresa via surseance, o ta opta pa bancarota? Aki ta parce cu e promer papel, esun di Pais Aruba como representante di e bien comun di nos pais, merece consideracion.

Opcion: cede temporalmente derecho di promer acreedor

Recientemente a propone den parlamento pa exonera Serlimar di pago di e debe cu Pais Aruba, tumando na cuenta cu ta interes di e propio Pais Aruba pa e empresa continua. E mocion ey no a haya mayoria, pasobra e obhecion tabata cu e pais ta perde bastante placa, mientras cu esaki no ta duna proteccion contra e otro acreedornan. Pero tin otro opcion habri ainda. Segun un hurista cu amplio experiencia den asunto di bancarota, consulta pa Bon Dia Aruba, ta posible pa Pais Aruba yega na un entendimento, tambe den corte, unda temporalmente ta cede e derecho di acreedor preferencial. Esey ta habri caminda pa e empresa atende su debenan mas urgente cu e otro acreedornan, mientras cu hunto cu e entidad cu mas influencia den Serlimar (Pais Aruba), ta atende e debenan cu esaki den un siguiente fase. Esaki ta duna oportunidad pa un surseance mas exitoso.

Tambe ta logico cu e consulta entre empresa y Pais Aruba por atende e otro asuntonan cu ta un menaza pa e empresa, manera e forma di cobra, cu ta laga demasiado libertad na e cliente pa no cumpli, cual ta e problema financiero mayor. Importante menciona cu aki tambe ta e legislador por ofrece solucion, no e empresa mes. Serlimar ta encarga – pa ley – cu un tarea publico cu Pais Aruba, na nomber di e comunidad, ta considera importante. Den e cuadro aki tambe mester puntra ta kico Pais Aruba tin di gana cu un eventual bancarota, mientras e mesun persona (legal), lo mester dicidi ta cual di e tres petchinan cu e ta bisti den e caso aki, ta mas importante.