bermudez elaboracion presupuesto.jpg

Aunke minister di Finansa, sr. Angel Bermudez no a bay mucho den detaye riba e consehonan y contenido di presupuesto 2017, el a trece dilanti algun ehercicio financiero cu a wordo haci pa elabora e proyecto di ley aki cu lo wordo entrega prome cu dia 1 di september na Parlamento, manera nos constitucion ta prescribi. E mandatario a bisa na Bon Dia Aruba cu e ta ahusta su mes na nos Constitucion cu tanten e concepto di ley aki no ta wordo otorga na nos organo legislativo, e no por bay den publico riba dje.

E presupuesto actual di pais Aruba tin un deficit,  cu minister Bermudez ta considera esey chikito di un 2% di nos GDP cu ta alrededor di 100 miyon.  Pa e presupuesto 2017 nan tin presupuesta pa mita porciento di e GDP cu e ta  calcula rond di 25 pa 30 miyon florin lo ta di deficit. “Pero e ta keda un deficit cu bo tin cu fia pa tapa esey”, el a bisa.

E ta spera cu despues  di e presupuesto 2017, nan perspectiva ta cu e presupuesto di 2018 pa dilanti no tin deficit mas, y asina para e crecemento di gobierno su gastonan anual di interes riba nos debe nacional.

Conseho di CAFT

Pero si ta asina cu e colegio di supervision CAFT den su conseho a pidi pa gobierno bay mas extenso pa indica e consecuencia cu e reapertura di e refineria lo trece adicional.  E ta spera cu muy pronto e reapertura di e refineria lo tuma luga, pa asina berdaderamente nan  por tin mas dato concreto pa inclui den e presupuesto 2017.

Minister Bermudez a informa  tanto na CAFT como na Raad van Advies (RvA) cu na momento cu e tratamento di e presupuesto ta tuma luga den Parlamento, cu e ora ey e lo bin cu un nota di cambio pa inclui e datonan concreto aki den e ley menciona. Asina ey nan por mira e efecto cu e reapertura di e refineria lo tin pa otro aña riba presupuesto.

Gastonan  di  personal

Un aspecto cu semper ta wordo considera den ley di presupuesto tin di haber no solamente cu entrada sino cu gastonan tambe. Minister Bermudez a indica cu tur hende sa e maneho cu e ta hibando cu ta uno caminda e kier yega na  un presupuesto sin deficit.  E ta premira cu pa 2018 y mas adelante por logra e meta aki. 

Den e proceso aki nan mester yega na un structura pa no tin deficit mas pa asina pais Aruba no mester haci fiansa pa cubri e deficit.  E ehercicio aki ta crea espacio pa pais Aruba cuminsa paga y evita cu nos debe nacional ta crece. Nos ta haya asina espacio pa cuminsa reduci nos debe nacional dor di paga poco, poco tur aña. Esaki lo facilita cu no solamente nos debe ta baha sino e interes cu ta wordo cobra riba dje. Esaki ta e obhetivo cu -segun minister Bermudez- e tin pa loke ta trata su maneho riba tereno di finansa publico.

Pa 2017 nan lo purba di domina  y limita e aumento di gastonan mas tanto posibel. E  obhetivo aki ta wordo logra pa gran parti, pero e ta reconoce cu gobierno tin algun categoria di gastonan cu baha nan no ta realisabel ainda.  Un di nan ta e gasto di personal pa motibo entre otro pa e periodo di aumento di salario mara pa ley.  E ta un automatismo den sistema di nan aparato di personal cu ta trece cune cu e gastonan aki pa loke ta trata salario ta keda aumenta tur aña.

Pa atende cu asunto aki nan ta reduci e cantidad di personal den aparato publico como parti di nan maneho.  El a señala cu na 2014 un cantidad di contracto cu a caduca no a wordo extende y di otro banda for di 2015 nan ta ofrece un oferta di retiro boluntario of VUT pa e empleadonan publico cu kier haci uzo di dje. Den todo caso –segun e mandatario- e cantidad di empleado ta bahando anualmente, locual ta reduci gobierno su gasto poco poco. El a anuncia cu e sistema di VUT semper ta pa dos luna  y el a caba di activa esey un biaha mas pa e luna di september y october awor.

Gastonan cuido medico (AZV)

E di dos categoria den  nan ehercicio pa baha gasto pero cu minister Bermudez  ta admiti cu “ta dificil pa domina” ta e gasto di AZV of di cuido medico. Nos tin un situacion di envehecemento den nos comunidad cu ta creciendo comparativamente cu nos poblacion mas jong.  E ta observa cu den nos economia e grupo mas hoben cu ta laborando ainda, ta esun cu tin cu paga hopi  di e gastonan pa esnan cu ta birando grandi, y cu mester di mas cuido medico pa motibo di nan edad.

E gasto di AZV ta un aspecto cu segun minister Bermudez, e  ta purba di domina mas tanto posibel hunto cu su colega di salubridad publico.  Nan ta purba cu e gastonan di AZV por keda denter di e limite. “Bo no por evita cu e no ta aumenta, pero sinembargo pa domina e aumento”, el a bisa na e matutino aki.

Den e parti aki, nan ta spera tambe cu e reapertura di e refineria lo por duna su aportacion produciendo un efecto positivo riba e gasto di servicio di salud, ya cu nos ta bay haya un grupo grandi di empleado di e refineria cu lo contribui na e fondo aki pa medio di pago di prima y tambe for di e operado di e refineria (Citgo) como doño di trabou. Tambe e trahadonan di e refineria lo contribui cu mas entrada na e fondo aki na e añanan venidero pa medio di nan compra nan y loke nan mester paga via BAZV (2%). Pues esaki ta un di e efectonan cu nan tin cu concretisa ainda den e presupuesto 2017, unda bes cu e reapertura di e refineria lo tuma luga.

Interes debe nacional

E di tres categoria di gastonan cu tambe e ta haya cu ta dificil pa nan domina pa loke ta su aumento, ta e gastonan di interes riba e debe nacional cu nos tin.  Na e momento aki pais Aruba ta pagando anualmente un suma alrededor di 210 pa 215 miyon florin na interes.

El a señala cu ora cu gobierno tin cu refinancia un parti grandi di e fiansa cu ta forma hunto e debe nacional,  nan ta busca e modo di haci esey  bou condicionnan mas faborabel cu  nan tabata ta.  Asina nan por logra mantene e aumento di e gastonan pa medio di  tasa di interes mas faborabel posibel. Awendia mundialmente e tasa di interes ta hopi abou tanto na Merca como na Europa, y constantemente nan ta monitor con nan por refinancia e parti di e debe cu ta cancela anualmente pa interesnan cu ta mas faborabel pa nos pais.

P’esey e mandatario  ta enfatisa cu un punto cardinal di su maneho ta pa elimina deficit presupuestario den futuro. Di e forma nan por para e crecemento di e debe nacional  y consecuentemente nan ta bay cuminsa reduci e debe nacional gradualmente, y asina e gastonan di interes ta cuminsa reduci tambe.

Na final el a bisa na Bon Dia Aruba cu den breve esaki ta e tres categorianan di gastonan cu mas tanto ta trece dolor di cabes pa gobierno por domina nan crecemento. Pa loke ta e otro gastonan di gobierno, “mi ta kere cu nos tin nan basta bon bou dominio.  Esey ta pone cu nos a logra den e ultimo añanan di mantene y reduci e deficit di e presupuesto”, segun minister Bermudez.