Den nos edicion di ayera nos tabatin un articulo interesante tocante formanan alternativo di uso di por ehemplo energia solar, di un manera individualiza, unda no ta depende mas di e red di distribucion nacional di electricidad. Banda di e aspecto tecnico di e asunto, a toca e tema tambe di e poco animo cu ta existi cerca e ciudadano pa inverti den e direccion aki. Un punto di vista cu merece atencion sigur, y unda por cierto algun tempo pasa (mei 2023) nos propio Conseho Socio-Economico (Sociaaleconomische Raad; SER) a dedica un rapport na e tema aki. Nos no ta bay resumi e rapport aki, esnan interesa por haya esaki riba website di SER Aruba (ser.aw), pero si dedica atencion na algun di e asuntonan cu a trece dilanti den e estudio aki. Nos mester bisa acerca cu nos ta haya cu e entidad aki mes lo por haci mas pa nan laga nan opinion bon funda haya mas resonancia den comunidad.

En todo caso, nos por ehemplo a observa e atencion duna na e realidad economico di hopi hogar, si nos ta papia di e posibilidad di inverti den energia alternativo, manera energia solar. Pa cuminza lo mester tuma na cuenta e situacion financiero den cual hopi famia ta actualmente. Ta berdad cu den ultimo añanan panel solar y e equipo necesario pa por funciona, a bira bastante mas barata. Sin embargo, asina mes e costonan ta demasiado pa e budget limita cu e famianan di menos recurso tin. Y den esey nos no ta papia solamente di esnan cu ta cay den e categoria di pobreza, sino e grupo grandi cu tin te, ban bisa, Afl. 3.000 pa luna pa paga tur cos. Cu e ultimo cambionan den gasto di cuminda y transporte, por ehemplo, ya na e nivel aki inverti den panel solar ta un soño cu no ta bira realidad.

Cu esey ainda nos no a toca e otro obstaculonan cu un persona ta topa na momento cu nan ta interesa na haci algo. E asuntonan cu mester resolve pa yega na tin un sistema integra, cu asistencia y integracion di nos compania nacional di distribucion, por parce relativamente factible pa un persona bon informa riba e tereno aki, pero pa otro persona esaki mester ta parce manera montaña halto cu nan mester bay subi. Por ehemplo, por ta cu e instalacion electrico di e cas no ta apto pa ricibi e instalacion di energia cu mester acopla cu e red. Esaki lo significa gasto extra, y esey ta apenas cuminzando. Kico pensa di e estado di dak di cas; e ta apto pa carga e peso extra cu e panelnan ta bay trece? Y si logra resolve tur esaki, ta bin e siguiente pregunta: e cas ta bo propiedad pa bo dicidi riba bo mes cu bo ta bay pone panel solar riba dak? O ta huur bo ta huur y doño di e propiedad ta mira bo ta bin caba pa propone gasto extra pa su persona…? Di e manera aki ya nos por elimina un porcentahe basta grandi di nos poblacion cu lo no tin ni e recursonan, ni e propiedad pa cuminza algo asina. Loke ta keda anto ta e parti mas afortuna financieramente, cu por financia algo asina, tambe pasobra nan tin acceso na capital pa fia, si acaso nan mes no tin esey caba. Simplemente e gran mayoria di nos poblacion, cu por ehemplo no tin acceso na fianza pa hipoteca, no tin acceso na capital tampoco pa e tipo di proyecto aki, cu facilmente ta requeri un planificacion di amortizacion di un prestamo den siete pa ocho aña.

Tur esaki ta hiba nos na e siguiente pregunta: pakico no tin mas iniciativa pa por ehemplo stimula empresa pa nan bay den e direccion aki? Si un empresa tin su propio edificio, lo ta hopi mas factible pa nan considera algo asina, hunto cu e banco cu di tur manera nan tin caba? Realmente nos no ta mira tanto iniciativa den e direccion aki, ni tampoco di baha gasto di energia mediante mihor isolacion di edificio. E contesta ta talvez cu nos tur ta wak den direccion di… gobierno. E ta un pregunta legitimo kico nos por spera di gobierno, pasobra hasta den paisnan prospero ta gobierno ta e mero punta di lanza di e sector di energia renovable, manera na Hulanda y Alemania. Sin e programanan extenso di subsidio y un sector di servicio comercial bon desaroya, nan tampoco lo no a logra e avance grandi cu por mira den ultimo decada. Naturalmente nos por observa cu gobierno a vocifera e intencion di bay mas den direccion di energia renovable, pero den practica no tin tanto avance. Na e momento aki, ‘real time’, Aruba tin na WEB 3,5 MW di energia cu ta bin di energia solar. Esey ta net riba e capacidad instala di e parque na aeropuerto, pa no papia mes di e parque solar na San Nicolas di cual ningun hende ta ni papia mas… Ademas nos no ta avanzando tampoco cu e parti – pa hopi hende controversial – di cambio pa gas liquido envez di heavy fuel oil, cu mester limita sikiera nos ‘carbon footprint’. E promer MOU cu Eagle LNG ta data di januari 2021 y e promer shovel mester bay den tera ainda… Ta parce nos cu den e asunto aki tambe nos lo por conta cu e unico lema cu ta funciona: “Sálvese Quien Pueda”. Esun cu tin placa y gana, haci algo.