Den e dianan aki nos tin varios dia (internacional) di reflexion riba tema cu ta importante pa nos comunidad y economia. Cu gobierno ta duna atencion na esaki, ta completamente na su lugar, si banda di celebra tambe ta indica den ki direccion nos ta bay den e proximo 5, 10 aña. Y ta aki nos ta haya falta di mas claridad. Nos ta ripara cu ta keda pega den e mesun frasenan di propaganda, sin profundiza den e temanan y sin duna un cuadro general for di cual ta contempla e problematica.

Naturalmente tin iniciativa pa cuminza cu conscientizacion, por ehemplo den area di salud, unda ehercicio fisico y bon alimentacion ta haya atencion. E problema ta keda cu e tipo di proyecto aki casi nunca ta haya un follow up mas masivo, cu ta bay tin efecto riba comunidad na un escala mas grandi. Por ehemplo, tin un proyecto di informacion y conscientisacion na scol y hasta ta pensa pa amplia esaki incluyendo mas scol. Excelente, pero esey no por ta tur. Kico ta e realidad na casi tur scol? Cu e practica di cuminda malo, pastechi cu bebida yen di sucu, ta domina tur caminda. Bo ta trata di siña mucha y hoben loke no ta bon y kico si ta bon, y ora nan pone un stap pafor, e realidad di e dieta nocivo ta take over atrobe. Pregunta: nos ta bay yega na medida drastico pa drecha e oferta di nutricion saludable na tur scol?

Y banda di esaki tin e problema cu no tin e follow up den medida mas general, na nivel nacional. Nos a ripara cu tabatin hopi resistencia ora a propone un ‘sugar tax’, pero e medio aki no tabata opone esey. Por ta cu e forma cu kier a trece esaki no tabata esun mas elegante, pero e lo tabata un señal na henter comunidad, grandi y chikito. Nos critica tabata mas bien dirigi riba e hecho cu banda di sucu no a atende otro producto, manera uso di vet di porco den industria di cuminda cu tin un efecto devastador riba salud, cu probablemente ta surpasa esun di exceso di sucu. Gran parti di Aruba tin como ingrediente importante den nan dieta pan blanco traha cu vet di porco, añadiendo enormemente na problemanan cardiaco den nos comunidad. Nos no ta mira ni un intento pa trece e tema aki dilanti, y lamentablemente e discusion tocante e efecto devastador di exceso di sucu tambe a somenta.

 

Na un otro nivel tambe nos ta bin topa cu un maneho deficiente, esun di informacion y conscientisacion. En general, e idea – corecto – ta cu nos mester logra influencia estilo di bida di nos hendenan en general pa nos por, a largo plazo, baha gasto di salud publico. Concretamente nos ta papiando di gasto medico cu ta riba Afl. 400 miyon caba, bayendo pa Afl. 500 miyon si nos no por cambia rumbo di e barco aki. Atrobe, pregunta: con bo kier cambia rumbo na e escala aki, si loke ta gasta na informacion y conscientisacion no ta yega ni na 1 porciento di e suma aki? Kico ta poniendo riba mesa pa ataca e asunto aki, si e pensamento ta cu, manera e Hulandesnan lo bisa, “het moet wel leuk blijven”, pa loke ta e gastonan cu gobierno kier dedica na esaki. Al fin y al cabo, ta considera e tipo di actividad aki como un sideshow cu no mag costa hopi, envez di mira esaki como strategia central den un plan pa a largo plazo logra contene e explosion di gasto medico cu nos ta bay haya, sin duda, si ta sigui mors na e manera aki.

Y nos sa caba kico e contesta ta bay ta riba e tipo di critica aki: cu gobierno ta den problema financiero serio, si nos no a ripara…? No solamente nos a ripara, pero hasta a mustra repetidamente riba e necesidad di restructuracion rapido y drastico di e aparato gubetnamental, cu ta guli mas placa cu gobierno por afford y ta asina grandi y ineficiente, cu ta ey mester busca e fondonan pa otro meta, y e mehoracion cu e ciudadano mester haya den servico adecuado. E respuesta lo por ta, si acaso expresa esaki, cu ‘esey ta nos hendenan’… No ta reforma e aparato pasobra esey ta e base electoral. Y asina e circulo – vicioso – ta completo. Nada structural no por tuma lugar pasobra di tur banda tin interes estableci cu gobierno no kier/por ignora. Y asina gobernacion ta sigui lora, tratando di evita cualkier confrontacion mayor, y sin duna un linea di maneho cu claridad. Nos ta hasta haya anuncio di medidanan contradictorio, manera den e dianan aki di e mandatario encarga cu salud publico. A anuncia cu turista lo mester bay paga 15 dollar cada un, pa nos pone un banda pa ora bin un siguiente calamidad… Bon pensa, toch…? No. Nos a kere cu e idea general tabata pa reduci e ‘cost of doing business’ en general, pa for di e economia creciente, di manera sano, gobierno tambe probecha cu mehoracion di su ingreso. Aki atrobe nos ta mira un idea mal pensa, cu turismo ta e ‘vaca lechera’ cu bien por afford di carga esaki tambe. E ta haci nos corda e ‘environmental tax di e gobierno anterior, di cual nunca un cent a bay pa medio ambiente. Y riba e solucion adecuado, un reforma fiscal drechi…, silencio.