In this Sept. 21, 2019 photo, Panama border police officers walk on a beach where the endangered Kemp’s ridley sea turtles lay their eggs, in Jaque, Panama. Police officers try to prevent poaching and protect the volunteers on their nightly collections. (AP Photo/Arnulfo Franco)

Iver Valencia ta sali prome cu solo baha tur atardi durante temporada di neishi cu un grupo di habitante di e pueblo pa cana un pida riba beach na Panama. Nan mision: pa busca neishi den cual e turtuga Kemp’s ridley sea turtle, den peliger di extinsion, ta pone nan webo, y hiba esakinan na un criadero sigur for di depredadonan.

Den un nochi recien, Valencia y e otronan den e provincia remoto di Darien den sureste di Panama a haya cinco neishi cu decena di webo.

Valencia, di 57 aña di edad, kende a yega e pueblo tempo e tabata adolescente for di un pueblo fronteriso cu Colombia, ta haciendo esaki pa 18 aña enfrentando menasa di cazadonan. E tarea ta mas complica ainda pa motibo di traficantenan di droga cu ta plaga e selva aki tambe.

Jaque, un pueblo di 2mil habitante, ta accesibel unicamente via avion of via lama. Valencia y su aliadonan a construi un criadero, esta un area cu sombra den cual nan ta pone e webonan den basket unda nan lo ‘hatch’ (sali) den tempo di dos luna. Despues ta libera e turtuganan chikito den lama.

Mientras cu gobierno a contribui pa construi e criadero, e patruyanan ta strictamente un esfuerso di comunidad boluntario di Valencia, kende ta pastoor di un iglesia evangelico local, y su coleganan. E patruyanan usualmente ta tuma luga entre mei cu december den e temporada di neishi, cual su actividad maximo ta na september, october y november.

Nan a construi e criadero cerca di un stacion di polis di frontera, unda e agentenan ta purba di preveni caceria y protege e boluntarionan den nan coleccion nocturno. E boluntarionan usualmente ta cana leu den anochi, pues nan ta prefera di bay cu agentenan di Servicio Nacional di Frontera, den caso cu nan topa ladron of traficantenan.

“Ta saca e webonan for di beach y pone nan aki”, Valencia a bisa. “Unicamente pa motibo cu e hendenan aki… no a bira consciente pa proteha e bendicion cu e turtuganan ta bin aki pa pone nan webo. Na luga di esaki ta come nan, bende nan.”

“Pa mi, e depredado semper ta ser humano”, Valencia a bisa, maske cacho, parha y cangreu tambe ta come e webonan.

Jaque ta un pueblo piscado, y algun local tambe ta bende obra di man, incluyendo tayo traha di palm decora cu dibuho di turtuga. Muchanan local ta hunga futbol riba beach, pero tambe ta yuda colecta e webonan anochi.

“Den futuro, nos ta spera cu comunidad lo ta consciente di e bendicion y den futuro nos no lo mira centenares di turtuga, sino miles”, Valencia a bisa.