Nos a pasa den e tempo tumultuoso atrobe di presupuesto, y awor nos por laga e debatenan careciente di nivel nos tras. Manera por a constata, no a cambia mucho, e debatenan ta mes pober cu semper. E siman cu oposicion a scoge pa no t’ey mes, e ambiente tabata hopi ameno, loke tabata di comprende pasobra e tabata un fiesta na cas, sin intromision di otronan cu no lo tabata bonbini, pero ley ta bisa cu nan mester t’ey. En todo caso un parlamento no t’ey pa pasa tempo den tranquilidad, pasobra e ta keda un campo di bataya. Ora e siman aki oposicion a bolbe, bo ta casi puntra bo mes si e tranquilidad di e siman anterior no tabata mihor. Esey no pasobra ta oposicion ta e factor negativo, pero por a ripara cu e ambiente enemistoso y venenoso a bolbe di inmediato.

Awor, esey ainda no ta e problema mas grandi. Por bisa cu varios parlamentario y ministro ta carece di e cualidadnan necesario pa ta critico y al caso, pa reta y contesta nan contrincante, pero dentro di cierto limite. Lamentablemente nos a mira e sala baha atrobe na e nivel di hinca famia y amigo den e asunto, perdiendo un dado momento completamente di vista ta pakico nan tabata eyden. Tin hende cu nunca lo siña, y ya cu nan t’ey a base di voto, que sea asi.

E problema grandi ta cu nos no ta mira nivel di analisis y di debate ta bay dilanti. Nos ta duna ehemplo. Un dado momento ta subi mesa e hecho cu un parlamentario di oposicion tin un opinion fuerte tocante tamaño y prestacion di nos aparato publico. Den esey regularmente ta referi na e ley cu ta regla derecho y deber di ambtenaar. E ley mester desaparece pa prestacion di ambtenaar mehora? No, pero tin hopi aspecto cu mester reparacion si. En todo caso, nos ta haya henter un cuenta yoron tocante e falta di curazon y sentimento ‘pa pueblo’ di e señor ey. Relevante? No, pasobra ora ta papia di aparato publico, pueblo ta solamente envolvi pa paga e gastonan y haya mal servicio. Contal cu den e tipo di discusion aki cu no ta logra drechi pa yega na e nivel di e riool dilanti parlamento, nos no ta tende absolutamente ningun palabra sensato cu tin algo di haci cu e tema. Asina a perde un oportunidad pa papia den serio tocante e asunto aki, pasobra e ta un di e problemanan clave cu nos tin. Ta un asunto unda si tur cos ta bay bon, gobierno mester ta poniendo su maximo esfuerzo pa logra drecha esaki. Y den esaki, tin un banda facil y un banda mas dificil. E banda facil ta pa bisa den termino general kico mester sucede: un payroll mas chikito, cu menos gasto, creando espacio pa emplea un aparato publico di mas conocimento y habilidad. Awor claro cu ni riba esey nos no ta haya consenso, aunke riba papel esey ta e idea di loke gobierno ta trahando ariba, cu apoyo Hulandes. Por ta cu mescos cu e asunto financiero nan no kier e cambionan y ta keda fingi di ta interesa di drecha algo; pero laga nos duna nan e beneficio di duda. Y e ora, esaki ta e parti dificil: ta costa nos por lo menos dos periodo di gobernacion pa nos realmente sanea e aparato publico y pone tur cos cana manera mester ta! Esakinan ta proceso asina complica y costoso, cu resistencia politico contra cambio, di cualkier banda cu e ta bin, lo frustra e intentonan bon, di cualkier banda cu nan ta bin.

Si nos ta sigui cu e practica di kibra tur cos cu un otro ta construi, anto nos no mester cuminza mes cu ningun proceso largo y dificil den e afan di kier mehora gobernacion. Awor, den e situacion actual, nos mag supone cu gobierno ta trahando, pero como cu e practica di informa nos ta estilo di CIA (‘on a need to know basis’) realmente no tin tanto detaye conoci y nos lo por comenta dia nos yega asina leu di haya sa.

Di otro banda, nos ta haya cu oposicion mester ta hopi mas activo y haci hopi mas pregunta den mas detaye. Nos ta keda demasiado pega den e nivel mas general, cu no ta brinda informacion pa por comprende mihor kico ta pasando. Un ehemplo: algun aña atras e actual ministro di finanzas a publica un lista di e payroll di gobierno, traha pa IMF, cu e cantidad di personal di tur diferente categoria, mas loke tabata e gastonan pa cada categoria. Ey nos a bin haya sa cu gobierno tabata paga mas di 8.000 salario pa luna, y nos tabata di acuerdo cu e mandatario cu esey no tabata un situacion sostenible. Nos a tende despues un parlamentario exigi un update tur aña, o cada seis luna? Esey yama controla gobierno… Y no ta prohibi tampoco pa parlamentario cu ta apoya gobierno haci e mesun pregunta, ta pesey ta paga su salario tambe, no pa e ta cheerleader so.

Mescos cu ta absolutamente necesario pa eleva nivel y prestacion di e aparato publico, esey ta necesario tambe den parlamento. Si no, mas y mas nos lo mester yega na e conclusion cu parlamento no tin valor agrega, pero ta simplemente un apendix di ehecutivo. Y si esey keda asina, anto e ta den practica, irelevante…