Aunke e intencion di facilita produccion y benta di cannabis y productonan deriva pa uso medicinal tabata caba den e programa di gobernacion 2017 – 2021, te awor Parlamento a haya e (cambio di) ley pa incorpora e parti cu ta concerni e reglanan pa por maneha e asunto aki. E tardanza tabatin di haci tambe cu e cantidad di regla imponi pa tratadonan internacional cu cual Aruba mester cumpli. Finalmente ta parce cu tur cos ta asina leu pa por presenta e proyecto di ley y pasa esaki den Parlamento. Cu esaki Aruba ta haci su entrada den un grupo di pais di Caribe cu ta trata di duna nan economia un sector adicional, tur pa e mesun motibo: diversificacion cerca nan tambe ta un lema di hopi aña cu no tabata cristaliza, y despues di e crisis di Covid-19, mescos cerca nos, aya tambe e gritonan pa traha mas rapido riba e tema aki a bira mas fuerte.

Tabatin algun pais cu tabata cana dilanti caba, manera Jamaica, pero tambe desde december 2018 St Vincent & the Grenadines, y mas recientemente tambe Antigua & Barbuda, St Kitts & Nevis, Barbados y Trinidad & Tobago a cuminza pone e pasonan legislativo pa facilita e inicio di e sector aki, orienta riba cannabis pa uso medicinal y cientifico, manera ta e proposito na Aruba tambe.

Mirando e variedad di pais den nos region cu tambe ta aborda e tema aki, ta interesante pa mira kico ta e bentahanan comparativo cu e diferente paisnan tin. St Vincent ta posee un tipo di tera (volcanico) cu a resulta excelente pa cultivo di cannabis. Banda di esey e isla a percura pa nan tin partner fuerte riba tereno financiero y den set up di facilidad di research. Den un articulo den e medio Gleaner di Jamaica un di e pioneronan di e proyecto na St Vincent ta conta cu nan tabatin e suerte cu gobierno ta doño di un di e banconan cmercial y por lo tanto e trafico financiero y e asunto di e licencianan ta keda regla entre Canada y e isla, sin envolvimento di transaccion den dollar Mericano, loke lo a crea hopi mas problema, pa e restriccionnan cu esaki lo a trece cune. Nos por imagina cu na Aruba esaki por resulta un asunto mas problematico, mirando e ruta di nos transaccionnan internacional via banconan Mericano.En general e punto financiero no ta algo facil tampoco, pa logra haya financiamento den tempo di crisis. Nos sa cu tin bastante interes pa inverti na Aruba, pero esaki no necesariamente significa cu e financiamento ta garantiza. Nos a mira e cos aki pasa varios biaha den pasado, unda ta priminti hopi pero na ora di pone placa riba mesa, di repente ta surgi problema sin solucion.

Banda di esaki e situacion particular na Aruba ta mustra existencia di otro factor no faborable. Un di nan ta e situacion laboral, relaciona cu e diferencia grandi den salario entre e otro islanan y Aruba. Un isla manera St Vincent & Grenadines tin un salario minimo di US$ 20,74 pa dia, cu ta duna algo mas di US$400 pa luna. Barbados ta paga US$3,13 pa ora; Jamaica ta na US$ 53 pa siman; Antigua & Barbuda na US$3,03 pa ora. Bahamas ta talvez esun mas cerca di Aruba cu US$5,25 pa ora, cu ta yega na mas o menos US$900 pa luna. Aruba ta na practicamente US$1.000 pa luna. Esaki ta significa cu ta imposible pa cultiva algo na Aruba na un prijs competitivo? No, pero e ora mester tin otro factor cu ta compensa e prijs halto di labor. Den otro sector e ta posible, manera sector hotelero ta proba pa varios decada caba. Kico anto ta e factornan faborable cu ta compensa? Un regimen fiscal special? Exoneracion di impuesto riba importacion di insumo necesario pa produccion? Awa y coriente na prijs preferencial? Tarifa abao pa e licencianan cu mester pa opera?

Otro aspecto cu mester considera ta e opcionnan pa exportacion. A yega di menciona nos e posibilidad di exportacion di producto di cannabis pa Union Europeo. Esey ta parce nos un bataya dificil di gana, pasobra e Union tin un tradicion di bloquea importacion di cierto volumen via e islanan cu ta liga na un pais Europeo. Den pasado esey a sucede caba cu aroz y sucu importa, cu tabata pasa via procesamento na Aruba cu destino Union Europeo. Nos tur sa kico a pasa ey. Regularmente nos ta haya funcionarionan di EU ta bin molestia nos cu nan ideanan pa duna bida nobo na e supuesto posibilidadnan cu e LGO ta brinda nos; den practica e ruta ey ta morto, salvo cu nan no a der’e. Si tin opcion disponible, si Aruba ta ofrece un producto competitivo, ta talvez paisnan manera Brasil, cu a legaliza benta y distribucion di producto di cannabis, pero no ta permiti cultivo na e pais mes. Aki tin un mercado grandi cu ta depende enteramente di importacion.

Sin embargo, esun cu ta pretende di tin un negoshi viable, e mes lo mester proba den practica con viable esaki ta. E voluntad politico pa duna e sector aki un empuhe via e ley ta e promer condicion pa logra; pa loke ta e resto, nos no ta nos so den e competencia aki.