ORANJESTAD – Den un reciente entrevista cu stichting cu Gisela Polo di SVGA y Els Van Homelen, kende ta director di stichting voor verstandelijk gehandicapten Aruba, a splica tocante e trato pa persona cu limitacion.

Polo ta bisa cu e punto di reflexion ta depende mayoria di biaha riba e nivel di educacion. Un persona cu tin cierto educacion, y cu conoce e materia, ta papia y lesa over di dje, ta full otro cu un persona cu ta topa cu un persona cu deficiencia pero no conoce of tin experiencia cu e tema.

Sinembargo, e ta bisa cu e personanan aki no ta conoci y ta depende cuanto e mayor ta sali cu nan yiu cu tin e limitacion. “Si un mayor no ta sali cu su yiu, e ta proteh’e anto e no ta sali cune, e grupo di persona ki no ta bira conoci nunca den comunidad.”

E ta continua splica cu tempo cu el a cuminsa traha cu persona cu limitacion, e mester a saca nan for di nan cas. E ta agrega cu esaki tabata un proceso largo, pa motibo cu mayornan ta bisa pa nan keda na cas ta bari of mop, y nan tabata util na cas.

Sinembargo, e ta bisa cu cada individual tin mucho mas derecho pa kies kico nan kier haci. Den e caso aki, ta depende si nan mayornan kier expone nan yiu den comunidad. Tin tarea den cas, como mucha cu limitacion, no ta dun’e tarea.

“Tur cos ta cuminsa cu e propio yiu. Con e famia ta trata nan mesun yiu, sea den fiesta di famia cu tanta of primonan. Pero cada individual tin derecho di dicidi kico e tin gana di haci. E ta depende hopi kico e mayornan kier pa nan yiu haci for di chikito.”

Polo ta bisa cu e proceso ta cuminsa na cas, si esaki no pasa, con por haci pa comunidad acepta? Mester ta respetuoso y duna chens pa conoce e persona. Pero esey ta pasa den caso extremo. Si e persona cu limitacion no conoce comunidad, e no ta haya su luga. “Kico ta e balor cu bo ta duna na e persona pa nan tin un chens y expone. E ta depende di nivel di conscientisacion di nan mayornan.”

Polo ta bisa cu tur cos ta depende di nivel di educacion. E ta remarca cu scolnan basico y mucha ta reconoce un familiar ora nan ta persona cu limitacion. Nan tin experencia caba. “Muchanan cu nos ta bishita tin asina tanto pregunta. Bo ta wak mas cu antes tin informacion.”

Pa locual ta trata pais manera Merca of Europa, nan ta avansa pa persona cu limitacion tin mas beneficio. Bon Dia Aruba a puntra si esaki ta posibel pa Aruba tambe. Polo ta splica cu e beneficio ta depende e legislacion di e pais, manera Canada cu Merca, cu e luganan ey ta avansa pa locual ta trata derecho humano.

“Nos ta bisa cu e leynan akinan no ta malo, solamente falta e ta anticua. Mester bay mas lihe pa locual ta trata e derechonan humano universal di persona cu limitacion den Reino Hulandes y otro caminda”, Polo ta splica

Sinembargo, e derecho pa sigui cu un enseñanza mas avansa, tur mucha tin. “Cu despues di scol basico e por sigui, esey ta algo cu leynan ta prepara p’e, pa un persona core stage y mayornan por intriga un persona cu limitacion.”

E ta bisa cu tin derecho di por sigui studia, pa e persona cu limitacion por mustra cuanto cos nan por haci. Polo ta bisa cu esey por na Aruba, e ta mas visibel. “Locual ta labor, vivienda, cuido medico, enseñansa pa persona cu limitacion. Pa expone e persona aki mas ta bira normal. Esaki ta proceso andante . Cada bes tin mucha nobo, e ta proceso cu ta sigui, creativamente mester keda pa haci e visibel.”

Segun Polo, tempo a cambia. 30 aña pasa no tabata wak esaki, sino e mayornan tabata cuida e persona pa no sali. Pero actualmente ta stimula persona cu limitacion pa ta mas independiente cu ta posibel. Pa nan por haci mas cos riba nan mes, ‘e vision ta diferente e ultimo tempo’.

Sinembargo pa nan como fundacion, e vision ta pa e persona cu limitacion ta mas independiente, pero riba nan mes un escogencia. “Esey ta e beneficionan cu mester traha mas na Aruba, y na cualkier parti di mundo. Cosnan cu por mehora na tur pais, e ta tur caminda na mundo.”