DIMAS: Gran mayoria di peticion di asilo ta pa motibo economico; mayoria ta rechasa

Unicamente dos porciento di esnan cu ta pidi asilo na Aruba ta haya esaki tambe, pero esey no ta nifica cu mesora ta repatria esnan cu a haya contesta negativo riba nan peticion. Motibo ta cu ainda tin e proceso di apelacion. Asina Director di DIMAS, mr. Kathy Paskel Ruiz a splica Bon Dia Aruba.

Banda di e sistema automatisa pa haci peticion pa permiso di estadia y di trabao cu mester ta cla pa fin di e luna aki, DIMAS ta trahando riba un sistema separa pa esnan cu ta pidi asilo na Aruba.

“Desde 2018 a nota un aumento den cantidad di peticion pa asilo,” mr. Ruiz Paskel a bisa. “No ta straño pasobra den henter e region a nota un fluho di Venezolano cu a sali di e pais y Aruba tambe a nota cu e cantidad di e peticion pa asilo a subi.”

Na 2019 a registra un ‘piek’ di mas di 2000 peticion, pero desde cu a cera e frontera cu Venezuela y pa motibo di e pandemia, esnan cu ta pidi asilo ta Venezolanonan cu ta bin di otro pais. “E cantidad di keda halto, pero e cantidad di asilo cu ta duna a cambio ta poco.”

Realidad ta cu e datonan ta mustra cu te cu awor ta nenga 98 porciento di esnan cu ta haci peticion pa asilo, pasobra mayoria cu ta pidi e status ta pa motibo economico. Situacion economico no ta parti di e tratado cu ta brinda e posibilidad pa duna proteccion. “Eynan tin un diferencia. Esey ta e realidad di Aruba. E grado di peticion pa motibo economico ta keda grandi,” Ruiz Paskel a bisa.

Berdad algun di e hendenan merece proteccion. Pero realidad ta cu DIMAS ta manehando fluho di migrantenan cu ta yama ‘mixed-migration flow.’ “Hopi kier usa Aruba como trampolin pa bay otro pais, pues e grupo ta mixto. Y otro ta bin pa berdad uni na nan famia aki y ta pidi permiso pa participa na economia regular.”

Ruiz Paskel a splica cu “locual ta un cambio ta cu esnan cu a bin Aruba y a pidi asilo tin e oportunidad pa haci peticion pa permiso di trabao. Si nan ta cumpli cu e norma pa haya permiso di trabao, nan lo haya esaki tambe, pero e ta nifica cu e persona por keda a base di locual e mercado mester. Berdad Aruba mester a trata cu tur e diferente retonan aki.”

Hopi a bolbe nan pais

Na e momentonan aki, Warda Nos Costa ta maneha Centro Dakota, cu ta habita pa personanan cu ta pendiente pa nan deportacion. Sinembargo, segun e Director di DIMAS, locual a nota e ultimo temponan tabata un combinacion di varios situacion. Aruba no solamente mester a percura pa esnan cu ta aki sin hustificacion bolbe particularmente Venezuela, pero tambe a haya hopi hende cu permiso cu a pidi pa por bolbe nan pais. “Hasta hende naturalisa a pidi pa bolbe cu e vuelonan di repatriacion.”

Den e ultimo 12 vuelo organisa na nivel diplomatico pa pais Aruba, tabatin pues hopi hende kendenan a bay a base boluntario. Pues tabatin un fluho di hende cu a bolbe pais di origen a bay cu e repatriacion, ademas di esnan cu tabata den Centro Dakota y tabata obliga pa bay.

Aruba ta mara na tratadonan

Corsou tabata den publicidad pa otro motibo, pa motibo di rapportnan riba trato di personanan indocumenta. Pero contrario na Aruba, Corsou no a ratifica e tratado di derechonan humano. Desde Februari 2019, Aruba mester a traha henter un seccion pa maneha e fluho di migrante, “mester a busca personal, mester a train nan y atrobe ta bay saca aviso pa busca personal, pasobra e trabao ta hopi y e indole di trabao ta mas complica,” Kathy Ruiz Paskel a ilustra.

“Mester trata cu un cantidad di hende cu cada un tin nan mesun storia. Un entrevista cu un persona cu ta pidi asilo lo por duna entre 5 a 6 ora, y e ta un proceso hopi emotivo, tanto pa e trahado como e persona cu ta pidiendo asilo.” Pero e Director di DIMAS ta sigura cu e personal a haya preparacion pa sa kico pa puntra y asina saca e informacion necesario pa por tuma e decision corecto.

Criteria pa keda considera refugiado

Y e motibo ta simpel, ya cu tur persona cu kier un status di proteccion of estadia permiti na Aruba mester pasa via DIMAS. Den otro palabra, tur refugiado cu tin e proteccion mester a pasa via DIMAS. Esey ta nifica cu no ta Venezolano so ta cay den e proceduranan pa evalua asilo, tin mas nacionalidad. Esey no ta kita cu tur persona cu ta pidi asilo ta automaticamente refugiado.

“Mester separa e dos terminonan. Ora cu haci peticion na remarke pa asilo, mester evalua e peticion segun e tratado cu regula e proceso.” E tratado ta duna cinco criteria a base di cual por duna asilo. Pero ademas di e tratado di asilo, DIMAS mester traha cu otro tratadonan. Nos ta traha cu EVRM (Tratado Europeo di Derecho Humano) y tambe ta usa e Tratado Prevencion contra Tortura. Kiermen na momento cu hende ta haci peticion pa asilo, ta haci e evaluacion a base di e tres tratadonan. E evaluacion por ta cu ta sali negativo pa asilo, pero si positivo pa e EVRM. Y si el a sali positivo pa asilo, e ora e persona ta bira refugiado. “Pero ademas estado di derecho ta permiti apelacion. Den otro palabra, si nenga e status di asilo, e persona tin e opcion pa apela. Tur esey ta haci, cu ta bin circunstancia nobo, incluso na nan pais, cu ta pone cu nan situacion personal ta cambia. DIMAS no ta papia di casonan individual, locual si nos ta duna Minister President ta e estadistica, cuanto hende tin (asilo), cuanto ta den tramite, cua ta e nacionalidadnan.”

Rol di Nacionnan Uni

UNHCR, e instancia di Nacionnan Uni encarga cu refugiado, ta un instancia internacional ta portavoz pa un grupo specifico, cu ta e refugiadonan. Pero na Aruba nan no tin e mandato pa determina si e persona ta refugiado of no. Ta keda na e instancianan oficial di un pais pa determina esaki. “Y na Aruba ta e Minister encarga ta tuma e decision final. Nos tin bon y tremendo contacto cu UNHCR, pero Minister President durante su bishita na New York a percura tambe pa sigura cu no tin dos trayecto na Aruba, esta cu na DIMAS e evaluacion ta sali negativo pa un persona haya un status di refugiado y UNHCR ta bin cu otro conclusion. Nan ta respeta e trayecto di Aruba y nan ta duna sosten e hendenan den diferente forma. Pero nan ta respeta e trayecto hudicial.”

Massa influx plan

DIMAS ta e instancia pues cu mester atende cu e peticion, y a base di conseho di DIMAS, si e cumpli cu e criteria di refugiado e persona lo ricibi permiso pa keda na Aruba. “Cada pais tin su massa influx plan cu ta cay bao maneho di Oficina di Calamidad, y si resulta, segun e plan, cu tin desaroyo nobo, e structura di calamidad tin cu drenta na vigor. Pero tanten cu e condicionnan ey no ta existi, e proceso regular mester sigui su caminda,” Ruiz Paskel a splica. Y esaki ta nifica simplemente cu e trayectoria pa medio di DIMAS ta locual ta conta.

“Tin diferente scenario describi den e structura di calamidad, unda entre otro ta describi ki ora ta yega na e maximo cu Aruba por carga. Mi por bisa cu durante aña tabatin modificacion den esey y tin diferente scenario cu a keda hinca den otro hunto cu Hulanda.”

Na 2019, Hulanda a pone medionan disponible pa e cuestion di problematica di migracion di Venezuela, pa asina si mester activa e massa influx plan y e momento ey, haya acceso na e medionan. “Pero no a yega na un situacion cu mester a activa e plan. E no ta traha asina. Tin diferente scenario. Pa yega na e prome scenario tambe tin un cap.” Den otro palabra, ta te ora cu e situacion bay for di man, cu ta activa e asina yama massa influx plan y su provisionnan.

Derecho di Mucha

Pregunta ta kico ta para cu derecho di muchanan, yiu di mayornan cu a yega aki sin documentacion of cu a pidi asilo. Segun Kathy Ruiz Paskel, Aruba ta mara na Tratado di Mucha cu ta rekeri cu e pais mester brinda e yiunan di e personanan aki e oportunidad pa bay scol, entre otro. “Locual ta haya den practica ta cu e conexion di e educacion di Spaño pa Hulandes no por sucede uno riba uno. Pero a pensa riba e realidad aki tambe. Si un mucha mester bay scol na Aruba, pero finalmente su peticion pa asilo ta keda nenga (of esun di su mayornan), e lo mester sali di e ambiente di scol cu ya el a custumbra cune entre tanto. Pa tal motibo mes, e programa cu ex-Minister di Educacion, Rudy Lampe a bin cune, cu ta iniciativa di ‘online schooling’ na diferente idioma a traha bon. Cu e programa ey, Aruba por a cumpli cu e tratado di mucha,” mr. Ruiz Paskel a conclui.