Debate tocante nos sistema di enseñansa ta resona grandemente den e dianan aki. No ta solamente e debate den parlamento tocante e cambionan cu e ministro encarga tin planea pa haci. Lamentablemente den e discusionnan cu nos ta scucha y lesa te awor, tin un aspecto importante di cual nos no ta tende tanto.

Esaki ta e cambionan demografico cu a y ta tuma lugar na diferente parti di nos isla, cu ta haci cu en berdad tin cierto cambio cu ta requeri accion di banda di ministro, cualkier ministro cu lo ta sinta riba e stoel ey. Esaki no necesariamente ta hiba na consenso tocante e accion cu mester tuma, ni pa loke ta e forma di ehecuta. E ta keda un materia bastante complica, unda no ta asina simple pa generalisa situacion, cu ta varia di scol pa scol, y pa tipo di enseñansa. Kico ta e caso pa loke ta e aspecto aki?

Ta trata di fenomenonan demografico manera ‘vergrijzing’ y, mas importante ainda den e caso particular aki, tambe loke ta yama ‘ontgroening’ na Hulandes. A proposito, no ‘ongroening’ den sentido di rito di introduccion entre studiante, loke sa tin mal resultado, pero ta referi na e fenomeno di un grupo relativamente chikito di persona den e categorianan mas hoben, cu ta haci cu a lo largo esaki lo termina dunando problema, pasobra e grupo chikito aki lo mester bay provee pa e grupo relativamente grandi di hende di edad halto. Na Aruba nos ta mira ambos fenomeno demografico aki, y consecuentemente lo mester atende ambos problema. Tocante enbehecimento a skirbi bastante den ultimo añanan, pero e otro fenomeno aki no a haya e mesun atencion.

En corto ta trata di esaki. Den ultimo dos decada nos por mira cu e cantidad di nacemento na Aruba a cay considerablemente, di un nivel di riba 1.400 nacemento pa aña, pa un nivel di bao di 1.200 pa aña, hasta den ultimo añanan cerca di solamente 1.000 nacemento pa aña. Un caida di mas di 200 mucha pa aña cu no a nace, ta duna den 10 aña mas di 2000 mucha…, cu no t’ey. Y por lo tanto no ta bay scol. Nos ta referi tur hende interesa pa mira e cifranan real den e estadisticanan di Oficina Central di Estadistica, y con esaki ta influencia e volumen di e categorianan mas hoben actualmente.

Esaki a lo largo tin efecto riba mercado laboral, cu menos hende den e edadnan di adulto hoben pa traha y paga pa esnan di edad halto, pero promer cu esey mester atende den enseñansa e problema di menos mucha pa bay un cierto scol, loke ta hiba na necesidad di tuma decision pa loke ta cierto scol, cu no tin suficiente alumno pa opera na un nivel aceptable. Nos no ta referi aki na e calidad di e enseñansa cu nan ta duna, sino mas bien e normanan minimo pa por haya subsidio. Den pasado recien ya a yega di sucede cu mester a cera scol, cu corespondiente protesta, pero esey no a para e proceso. Awor atrobe, nos ta para dilanti un necesidad pa tuma decision den varios caso cu mester considera esaki.

Na e momento aki anto, no por culpa e ministro concerni cu e ta reconoce e problema y ta desea di actua, aunke lo tabata bon si e mes a referi na e fenomeno aki, envez di enfatisa otro aspecto, manera e supuesto caracter obsoleto di scol publico. Pa resolve e problema di un scol di caracter religioso, cu no por reuni suficiente alumno pa califica pa subsidio, no ta sin mas logico cu e scol publico, cu mester acepta tur alumno, y tin mas alumno, ta esun cu mester bay bao di e scol particular. Por ta cu e ministro ta premira problema si e actua diferente, pero e no por kere cu e no ta haya pregunta y critica ariba esaki. Nan ta asunto real cu mester trata abiertamente.

Sin embargo, poniendo un banda e lista bastante largo di cambio cu e mandatrio kier implementa proximamente, no ta esey ta e problema cu hopi, di tur color politico y sin esey, ta mira. E problema grandi den comentario di demasiado hende cu nos ta topa, ta e actitud cu cual e ta atende e asuntonan aki. Hopi tin e impresion cu e ministro ta fingi oido na loke otronan ta bisa, pero finalmente ta haci exactamente loke e kier. Awor, nos no ta bisa esaki pa condena e mandatario. Den hopi caso hende sa aprecia un ministro cu ta para fuerte pa su opinion, esey no ta un problema. Pero loke si ta faltando obviamente, ta loke ta yama ‘communication skills’. Den e mundo aki, tin diferente manera pa trece e mesun mensahe, y esun mas malo ta demostra un cierto ‘autismo politico’ cu no ta yuda splica e asunto na ningun hende. Banda di esaki, aunke ta bisa cu tin canalnan di comunicacion habri, ta poco poco e detayenan di e plannan a cuminsa sali. Esey no ta responsabilidad di e mandatario so, tin mas hungador riba e tereno aki cu te na ultimo awor ta sali cu nan critica. Nos ta papia regularmente di transparencia, pero ta haciendo conhuntamente un mal trabao.