Calidad di un bon investigacion hudicial preliminar ta esencial pa Ministerio Publico determina si un caso mester bay Corte of no. Esey ta un ponencia cu Ministerio Publico semper a para su tras. Y Procurador General mr. Bote ter Steege tambe tin e mesun filosofia ey. Pero su pensamento ta menos preto of blanco.

“Te awor, aunke mi t’ey algo menos cu 90 dia aki, mi no a ripara problemanan grandi cu e investigacionnan. Esey ta nifica cu e trabao cu Polis, Wardacosta, Koninklijke Marechaussee, otro instancianan hudicial por pasa e test di Corte.”

Bote Ter Steege tabata polis su mes y esey no ta nifica cu e ta acepta trabao investigativo malo, pero p’e “un investigacion cu ta haya un ‘voldoende’ ta uno cu ta suficiente. Mi sa tambe cu e idioma hudicial ta Hulandes. Ami a crece cu e lenga materno aki, y mi sa unda e ‘t’ of e ‘dt’ mester bin. E no ta haci mi nada, si e Hulandes no ta lenga materno di un investigado, y como tal e ‘d’ of ‘t’ ta na mal luga, of ta bruha e ‘hij’ of ‘zij’ den otro. Basta cu e esencia t’ey pa un persecucion penal. Y si tin un construccion di frase cu ta robes, ami no tin problema cu esey.”

Semper tin hende, y kizas Aruba lo tin un siguiente Procurador General cu kier bay pa un 10, pero “ami ta pertenece na e grupo cu ta acepta un ‘voldoende.”

Un ‘voldoende’ ta suficiente pa un sentencia?

Sinembargo, ta lanta e pregunta e ora, si e investigacion ta unicamente un ‘suficiente,’ si e tin e peso pa bay Corte. Ter Steege ta opina cu si, pasobra prome cu un caso bay Corte, tin e control y evaluacion interno den Ministerio Publico. Pero locual no por haci ta kere cu un caso, pasobra ta desea esey, por keda presenta na Corte sin cu tin e base necesario. Un Fiscal, un Fiscal Mayor of un Parlamentario no lo mester kier esey. “Na final, Huez ta dicidi. Y si Huez bisa cu e investigacion no ta suficiente, Ministerio Publico lo por evalua si ta pensa mescos, of por apela e caso.” Ter Steege a mustra cu den Reino Hulandes tin e posibilidad di bay no solamente Corte di Casacion na Hulanda pero hasta na Corte Europeo pa Derechonan Humano. Den otro palabra, e caminda pa husticia t’ey. “Tin asina hopi garantia hinca den nos sistema di estado di derecho cu mi no ta preocupa mi mes cu e investigacion ta ‘voldoende.’”

Casonan moralidad

Pregunta e ora ta si un investigacion ‘voldoende’ ta funciona den casonan di moralidad. Realidad ta cu esakinan ta casonan hopi complica, y un investigacion mediocre, por tin consecuencia pa decision di Corte.

“Mi sa cu na Aruba, hende ta mira cu wowo critico con henter e aparato hudicial ta anda cu casonan di abuso. E ta conoci. Mi sa tambe cu recientemente Parlamento a trece cambio den Codigo di Procedimento Penal pa hisa e castigonan. Pero riba su mes, mi ta haya esey algo normal, pasobra cu e aumento aki, e castigonan stipula pa ley ta na mesun nivel cu tin na otro paisnan di Reino. Esey ta importante, pasobra ta tene conexion cu e otro paisnan.”

Pero casonan di moral ta e investigacionnan mas dificil cu polis y Ministerio Publico ta haci y pa un huez tuma un decision. E motibo ta cu den hopi di e casonan aki, ta trata di dos persona y no tin testigo. “E declaracion di e victima y di e sospechoso cu ta para contra otro, lo no ta suficiente. Esey ta nos sistema di derecho. Mi no a tende hende na Aruba expresa cu kier cambia e sistema di derecho.

Segun mi, esey ta un bon punto di salida. Pero como victima, e ta un asunto teribel, pasobra ta haya e sentimento cu ningun hende ta ker’e pasobra no tin prueba. Y e sentimentonan di hende y e escala di Codigo Penal no tur ora ta cana sincronisa. Den Reino Hulandes tin hurisprudencia di Corte Supremo unda tabatin un victima y un sospechoso ademas di prueba, no storia, cu debidamente a produci sentencia. Nos conhuntamente mester pone tur esaki riba un rij,”

Duna victima mas atencion

‘Your Home is Your Castle,’ Bote ter Steege a bisa. “Si bo cas ta bo palacio, ta kico bo curpa ta anto. No tin nada concreto a cambio di bo curpa. Victimanan, y hopi ta hende muhe, lo mester biba henter nan bida cu e abuso. E sospechoso lo bay cera pa un aña, tres aña of 10 aña. Esey riba su mes no ta haci un diferencia. E sentencia pa e victima ta hopi mas largo compara cu e sospechoso cu haya un castigo.”

P’esey mes Ter Steege ta di opinion cu den caso di crimen contra moralidad, manera abuso di hende, abuso sexual y abuso sexual di mucha, ta e victima mester cuminza haya mas atencion. “No solamente pa haya e pruebanan, pero e forma con ta trata e victimanan. Por ehempel, ora cu e abusador caba di sinta su castigo y ta sali di prison, mester informa e victimanan.”

E ta dificil pa imagina con un victima ta topa su abusador riba caya ta cana. Como tal, e enfoke mester ta riba prepara e victima miho pa e por sigui cu su bida. “Nos a cuminza tambe cu e aspecto di compensacion pa daño. Un compensacion asina no lo yuda un victima pa resto di su bida. Pero tur cos chikito ta yuda.”

Ter Steege tabata fiscal encarga cu casonan di moralidad na Hulanda, y hopi biaha el a pidi castigonan halto pa abusadornan, pero huez a dicidi otro. “Esey ta tragedia di Ministerio Publico den casonan di moralidad. Pasobra mi no ta mira cu nos na Ministerio Publico ta pidi castigo abao. Ta un huez independiente cu ta dicidi.”

Castigo condicional

Famia y activistanan ta rabia hopi biaha ora cu huez impone castigo condicional pa abusadornan. Pero Bote ter Steege ta sigura cu no mester mira e castigo aki como uno facil pa e persona sentencia. Pasobra e ta nifica cu pa periodo cu e tin cu carga cu e castigo condicional, e no por haci nada contra ley, pasobra cualkier paso robes, ta nifica cu e ta bolbe prison. Pues no solamente cu e no por sigui abusa, pero ni tampoco comete otro ilegalidad. “E ta traha. E castigo condicional ta manera un medida di prevencion. Pero tambe tin ehempel unda e no ta traha. Sinembargo ta e ehempelnan aki ta haya mas atencion, no solamente na Aruba. Na Hulanda y Boneiro ta mescos.” Ter Steege ta mira un espacio pa Ministerio Publico y otronan den e cadena di husticia splica miho e proceduranan.

Locual ta conoci si cerca Ministerio Publico ta cu esnan cu ta bolbe bay robes despues di castigo condicional, mayoria biaha ta otro tipo di criminal, y no necesariamente esun cu a comete un crimen contra moralidad.

Diferencia den abuso contra moralidad y pedofilia

E mayoria caso cu Ministerio Publico di Aruba ta sigui ta trata di adultonan, y hasta adultonan hoben cu tin relacion sexual cu un dama cu ta net mucho jong. Mayoria biaha ta e mama of wela cu ta entrega keho y Ministerio Publico ta actua. “E cantidad di recividista di e grupo aki ta hopi abao mes. Pasobra ta bira bisto cu kizas locual ta aceptabel culturalmente, ya legalmente e no ta aceptabel.”

Bote ter Steege ta bisa cu e problema cu ta haya mas atencion ta e malesa di Pedofilia. “Esey ta un malesa cu ta mara den cabes di e abusador y cu castigo so, no ta soluciona e problema.” Pero Ter Steege ta sigura cu a pesar di e impresion, e cantidad di pedofilnan no ta mes hopi cu ta kere. “Tin un diferencia entre kico ta percepcion den comunidad y e realidad cu nos ta confronta. Claro cu tin pedofilia. Claro cu si por gara nan, mester castiga nan. Pero un dia nan lo sali liber y sociedad mester tuma nan bek.”

Ter Steege a bisa cu e ta contento pa bisa cu e cantidad di e personanan cu berdad tin e malesa di pedofilia no ta asina grandi. Pero locual mester percura cu no tur cu comete abuso contra moralidad, por ehempel e adulto hoben cu tabatin un relacion sexual cu un mucha muhe menor di edad, ta haya e stempel di Pedosexual. “E problema mas grandi ta e persona cu cada biaha kier relacion cu mucha. Mi ta haya cu ta mi tarea como Procurador General ta pa trece un nuance den e discusion, sin kita di e seriedad di abuso sexual y particularmente abuso sexual di mucha.”

Como un tata y como un fiscal cu a trata e casonan aki, e ta compronde si, e reaccion di victimanan, pero particularmente mayornan di un mucha cu kizas no ta satisfecho cu e sentencianan.

Sinembargo, e ta un realidad unda comunidad mester tuma un decision kico ta e miho paso a largo plaso. Bon Dia Aruba den e siguiente edicion lo ilustra e pensamento di Procurador General, riba e necesidad di por ehempel un cooperacion na nivel di Reino pa por yega na un clinica di TBS pa tipo di criminalnan cu ademas, tin un malesa psikiatrico.