Den nos edicion di ayera nos a elabora riba diferente aspecto di e tema integridad, transparencia y bon gobernacion. A keda algun cu nos lo tin algun comentario ariba. Un ta e creacion di un Camara di Integridad (Integriteitskamer). E organismo nobo aki, cu ta centro di debate na St. Maarten y a costa e prome ministro su cabes den e controversia cu Hulanda, awor ta aparece riba e lista di tarea pa e gabinete entrante na Aruba tambe. Nos ta supone cu di berdad e partidonan ta apoya e idea aki y ta bay duna implementacion corecto na esaki. Kico un Camara di Integridad mester haci?

Den e proposicion pa e Integriteitskamer na St. Maarten, segun un comunicado di Rijksvoorlichtingsdienst, nos por lesa cu e Camara mester haya tarea di supervision y di conseho. E ta haci investigacion ora tin sospecho di violacion di integridad y ta duna conseho imperativo na gobierno con pa atende e asuntonan aki. Asina tambe, e Camara ta haci denuncia di hecho castigabel cu nan topa den nan investigacionnan. Importante tambe ta cu e Camara ta wordo nombra pa Conseho di Reino y ta raporta na nan.
E comunicado ta bisa mas aleu cu corupcion, soborno y vriendjespolitiek ta presente den tur sector di poblacion, tambe den gobernacion. Cu anteriormente tabatin un acuerdo cu St. Maarten mes lo a institui un Camara di Integridad via su propio legislacion. Awor cu esey no ta asina, ta parce cu Conseho di Reino anto kier tuma paso pa e Camara bira realidad. Esaki den forma di un Algemene Maatregel van Rijksbestuur, di cual un concepto a bay caba pa Raad van State pa conseho.

Loke a keda un pregunta awor ta, si den e caso di Aruba, na e momento aki ainda Aruba mes por actua y crea un Camara di Integridad, pero si no haci esaki, nan ta bin hacie pa nos? Por ta cu gobierno di Reino ta haya cu na Aruba tambe corupcion a pasa cierto limite? Esey ta un posibilidad, pero en todo caso ta na gobierno entrante pa tuma paso nan mes. Den esaki ta necesario si pa tuma na cuenta un par di aspecto. E prome ta cu, mirando e practica den e organismonan existente di conseho, tabatin e problema di influencia fuerte di e gobierno na mando riba maneho di e organonan, entre otro traves di maneho di personal. Den caso di un Camara di Integridad mester ta masha cuidadoso cu metemento di gobierno den nombramento di personal y tambe di e miembronan di e Camara mes. Tambe mester tene cuidao cu metemento di e mayoria den parlamento den esaki, ya cu nan no pornada en principio ta sostene e gobierno di turno. Esaki ta haci cu nombramento via parlamento no ta un bon idea, pasobra ta dificil pa kere cu di nochi pa mainta nos tin un parlamento cu ta actua completamente na beneficio di pueblo y no na beneficio di e partido(nan). Nos ta kere cu despues di un screening pisa mester laga nombramento den man di cierto autoridadnan halto, manera presidente di Corte di Husticia y di Raad van Advies.

Aki nos mester critica un biaha mas e formato cu a scoge pa e ley di Ombudsman, unda kier haci uzo di e servicionan di presidente di Corte, di Rekenkamer y Raad van Advies, pa haya recomendacion, pa despues toch e mayoria gubernamental den Staten aproba e nombramento. Pakico, despues cu tanto hende integro studia e solicitudanan y yega na un decision ken nan kier propone, hiba e asunto atrobe den un ambiente netamente politico, den parlamento? No ta miho pa laga e tres personanan di prestigio aki haci e nombramento di biaha, manera ta sucede den caso di e presidente y vice-presidente di Conseho Electoral tambe? Nos a yega di tende critica riba e proceso ey?

Hopi importante lo ta tambe e klokkenluidersregeling. Na Papiamento nos no tin un termino ainda pa esaki, pero nos ta maneha, entre esun Hulandes y esun Ingles: whistleblower. Te awor aki nos tin como cuadro legal pa un empleado publico funciona aden, e regla cu un e tin e obligacion di denuncia cualkier violacion di ley cu ta di su conocemento. Esey ta facil pa bisa, pero kico ta pasa ora ta trata di su hefe y e no tin un claridad tampoco cerca cual instancia e mester entrega su sospecho, cu eventual prueba. Si despues resulta cu su denuncia no a desemboca den accion hudicial, e tin un problema serio na pia di trabao. Pa duna proteccion na esunnan cu di e manera aki a haya nan obliga di actua, esaki ta un parti hopi necesario di un pakete completo di tur loke mester haci pa por atende integridad di bon manera pa futuro.

Un tema cu ainda tin nos preocupacion ta e transparencia, na prome luga e disponibilidad di documento oficial pa publico en general, y tambe pa prensa. Ainda nos mester lidia cu e practica absolutamente inaceptabel di mester cana un caminda di cruz via ley (LOB) pa haya cierto documento cu simplemente por pone riba un website. Si e mentalidad ey tambe por cambia, nos ta bayendo den bon direccion.