Ta prohibi pa bolbe servicio di Gobierno ni entidadnan publico/semipublico pa 5 aña

Tur empleado publico cu por lo menos 10 aña di servicio den Gobierno sin interupcion lo por aplica pa VUT, e Vroegtijdig Uitdiensttreding. Ta trata di e instrumento cu Gobierno a usa na varios ocasion pa baha e cantidad di trahado publico. E biaha aki atrobe, particularmente pa cumpli cu palabracionnan haci cu Hulanda.

Prome Minister Evelyn Wever Croes ayera a bisa cu Gobierno ta cumpliendo cu e palabracion pa baha gasto di personal publico y cu e VUT ta un instrumento pa logra yega na e norma di 10 porciento di Producto Interno Bruto, GDP, cu ta locual Aruba mester paga maximo pa personal di aparato publico. Desde 2017 ta trahando riba baha gasto di personal. Y e cantidad di personal tambe. Na 2017 tabatin 4869 empleado publico y a logra baha e cantidad absoluto cu 351, cu ta 7.2 porciento, te 4,518 ambtenaar na 2021, segun Prome Minister. Y placa, e gasto di personal tambe a baha, aunke cu CAft a señala cu esaki a subi pa 2022 compara cu 2019. Pero Minister President ta bisa cu e esfuersonan ta sigui pa baha mas.

Prome Minister a bisa cu a baha e gasto di 476.4 miyon florin na 2018 pa 417.8 miyon na 2021. E reduccion mas grandi tabata na 2020 y 2021 pa motibo di e recorte di 12.6 porciento, pero na 2022 lo duna 5 porciento back na trahadonan publico y na 2023, e lo bolbe subi, pasobra lo elimina e recorte completo. “Pero asina mes e gastonan ta keda bao di e 479 miyon cu ta e palabracion haci cu Hulanda pa gasto di personal,” Wever Croes a bisa.

Pero den cuadro di e ley di consenso di Reino pa supervision financiero, e RAft, ta negociando otro norma di personal, cu ta 10 porciento di e GDP y tin cinco aña pa yega na dje. P’esey mes, Prome Minister ta sigura cu Aruba ta cumpliendo cu Hulanda pa baha gasto di personal. “E no ta bin di mes. Nos tin hopi esfuerso pa haci ainda.” Y e instrumento di VUT lo yuda.

Mester tin minimo 10 aña ta trahando como ambtenaar pa por haya e pago maximo di 36 luna di VUT. Tambe por aplica pa e areglo si tin menos aña di servicio, pero e ora e cantidad di luna di pago di VUT ta bira menos.

Sinembargo, Director di Departamento di Recurso Humano, DRH, Omaira Lares ta corda tur hende cu e 10 aña minimo di servicio mester ta continuo. Pues no por tin e asina yama BBVD, cu ta e dispensacion di trabao sin entrada pa cualkier motibo. Si tin un periodo cu a kibra den e 10 aña, no por aplica pa e maximo.

E pagonan ta 90 porciento pa e prome 12 luna, 80 porciento y despues 70 porciento pa e ultimo 12 luna y tur ta basa riba e ultimo salario ricibi prome cu stop di traha y bay cu VUT. Aki ta conseha e personanan pa mira ki dia ta baha cu VUT, pa asina por sigura cu ta haya e cinco porciento cu Gobierno ta duna back den salario. “Si ta bon, pa Juli e salario ta subi cu cinco porciento. E calculacion ta a base di 100 porciento di e salario di luna cu ta mara na e areglo di bezoldiging. Pues nos conseho ta pa pidi e VUT entrante Augustus.”

Pues si ta baha 1 September, e salario cu ta conta ta Augustus. Den e pakete di salario ta inclui e vakantie uitkering di locual ta ricibi na e pago di VUT, mescos ta conta pa e asina yama prima na comienso di aña, na fin di aña y e reparatietoeslag. Pero pasobra e persona ya no ta den servicio di Gobierno, e lo mester paga henter e prima di AOV, AWW y AZV. Sinembargo, Gobierno pa e tres aña maximo aki lo duna un toeslag pa cubri e gasto aki. “Pais Aruba mes ta kita e primanan y ta agrega e toeslag.” E kindertoelage si ta haya completo.

Locual no ta conta den e salario pa e asina yama persoonlijke toelage, por ehempel personanan cu ta traha cu explosivo ta haya un pago adicional pa e riesgo, mescos cu personanan cu ta traha cu cacho sea pa Polis of Duana. E pago adicional ey no ta conta pa e pago di VUT. Locual si ta paga, ta e gratificacion pa añanan di servicio si en caso cu durante e periodo di pago di VUT ta cumpli 25, 30 of 40 aña di servicio den Gobierno, pero esey atrobe ta basa riba e salario puro, sin ningun toelage.

Pensioen

Door cu ta keda paga e toeslag pa AZV, e keuring medico ta keda valido, ya cu e cobertura ta keda 100 porciento. Pa loke ta e pensioen opbouw, e persona cu ta bay cu VUT lo haya toelage pa keda paga 100 porciento di e contribucion na APFA pa asina por sigui contribui na su propio fondo di pensioen. “E tres aña ta conta pa pensioen. Por ehempel ta stop di traha despues di 23 aña den Gobierno pero pa e pensioen, e cantidad di aña ta 26,” Lares a splica.

Si durante e periodo di pago di VUT e persona fayece, lo tin e mesun suma disponible pa e pago di fayecimento cu ta 3,650 ademas di e tres luna di entrada, cu ta calcula a base di e ley di VUT. E unico diferencia entre un ambtenaar activo y un persona cobrando VUT ta cu e no ta haya dianan di vakantie, ni dianan ATV. Mescos ta conta ta promocion (bevordering) ni aumento periodico.

Pa loke ta personanan cu despues di tuma VUT ta bay biba afo, mester tene cuenta cu ta perde derecho riba AOV y AZV pero no ta paga e toelage tampoco. No por haya e placa pasobra e fondo ta pa cubri e primanan.

No por bolbe servicio publico ni entidad publico pa 5 aña

E ley di VUT ta prohibi cualkier persona cu tuma VUT pa bolbe den servicio di Gobierno, hasta cu contract of como compania. Tampoco por drenta den servicio di entidadnan semi publico, manera Banco Central di Aruba, SVB. “E ta un preocupacion pa mi pasobra nos no por controla tur caminda, por ehempel si un hende bay traha na FCCA. Pa tal motibo mes nos ta avisando tur instancia semi publico y fundacion di Gobierno. E persona cu tuma VUT por traha den sector priva, pero no den un organisacion cu lazo cu Gobierno,” Lares a enfatisa.

Ken por haya VUT

Tur ambtenaar por aplica pa VUT, pero en principio lo no permiti trahadonan esencial, particularmente kader (personanan cu educacion HBO of Universitario) of cu a logra un specialisacion necesario den Gobierno. DRH ta considera cu un VUT asina lo tin un consecuencia negativo pa servicio di Gobierno. Pero tin excepcion, den caso cu un persona asina ta malo y ta keda cas hopi biaha, ademas si e ta cerca di yega edad di pensioen. Den caso di specialisacion particular, por ehempel Kustwacht, ta mira prome si e servicio tin suficiente hende pa por sigui cu e trabao. “Di otro banda, un servicio cu tin tres bode (algo cu Lares ta haya dificil pa kere), por laga dos bay.”

Tambe por apela e decision di no duna VUT na huez administrativo.

Otro factor ta cu tin embehecimento den e personal publico. Den e siguiente tres aña tin 450 pa 500 ambtenaar cu ta baha cu pensioen. Tin 150 cu ta baha cu pensioen na 2050. “Esnan cu kier bay prome, nan lo por na 2023. Lares a bisa den casonan asina tanto DRH pero hasta APFA por duna splicacion con baha cu VUT sin cu ta perde lunanan di entrada prome cu por cuminza cobra pensioen. En todo caso, ta tene cuenta cu esaki.

Fecha pa aplica

E inscripcion pa aplica a habri e siman aki y tin dos luna pa empleadonan publico registra pa mira si nan ta bin na remarca pa VUT. E ultimo fecha pa tuma e VUT ta 1 di September 2023. Pa mas informacion y splicacion por tuma contacto cu Mesa di Servicio di DRH, na vut@drh.gov.aw of na balie di e Departamento di Recurso Humano. E Director di DRH a splica cu mester entrega e peticion den e periodo stipula pa ley, y ta urgi tur hende pa acudi na DRH pa haya splicacion riba kico e VUT ta nifica pa e primanan cu mester paga, pensioen y otro beneficio, pero tambe kico tin of no tin derecho riba dje.