E agenda di ehecucion pa e kwartaal aki ta pa yega na un potret di e situacion di Aruba. Asina Minister di Finanzas y Economia Xiomara Maduro a cataloga e documento cu ta forma base di e acuerdo di sosten di Hulanda y Aruba.

E Minister a bisa esaki durante e encuentro publico cu Parlamento di Aruba. E encuentro tabata pa tur Minister ilustra kico ta e pasonan cu mester tuma awor aki pa por yega na reforma di administracion publico, economia y sociedad di Aruba, dirigi na haci e pais resiliente pa slanan economico den futuro.

Presidente di Parlamento Juan Thijsen a bisa cu el a dicidi pa yama e encuentro aki pa asina por haya mas splicacion di e agenda di ehecucion.

Prome Minister Evelyn Wever Croes a habri e encuentro unda el a reconoce cu tin un presion y tension grandi pa motibo di e pandemia. Por hasta crea un impresion cu tin problema entre Gobierno y sindicatonan, cu ambos ta para na mesun banda. “Pero e hecho cu tin un landspakket y e agenda di ehecucion ta pasobra no tabatin otro opcion. Pasobra ora COVID-19 a dal nos, ta un caminda so por a haya ayudo, esta cu di Hulanda,” mr. Wever Croes a bisa. “Y e ayudo aki a bin cu condicion. Si no a tuma e condicionnan aki, e pais lo a kibra. Nos lo no tin cuido di salud, lo no tin scol, lo tin mas pobresa y criminalidad.”

Hulanda a impone un reduccion di 5 miyon florin den cuido di salud den luna di Juni, y segun Wever Croes a bay de acuerdo mesora pasobra a kere cu ta conta pa Juni so. P’esey mes, Minister di Salud Dangui Oduber ta negociando pa no keda cu e condicion aki pasobra e tin consecuencianan pisa.

No tin otro opcion

Prome Minister a bisa cu Aruba no por djis lamenta, pasobra no tin otro opcion. E unico opcion tabata ayudo di Hulanda. Realidad ta cu COVID-19 rond mundo a afecta trahadonan. Segun Organisacion Internacional di Labor, ILO, mundo a mira 250 miyon cupo di trabou bay perdi.

“Na Aruba, e reduccion pa pais tabata 80 porciento na comienso. Turismo a baha cu 67 porciento pa 2020 y Aruba ta un di e paisnan mas afecta door di COVID-19. Un di cada ciudadano di Aruba ta depende di pakete di cuminda. Un total di 25 mil hende ta depende di ayudo pa cuminda. Hulanda a yuda pero ricibi voucher di Cruz Cora.” Prome Minister Wever Croes a splica cu Hulanda a avisa cu ta bay stop cu e ayudo di cuminda. “Aruba lo tuma e tarea aki, pero lo inclui e gasto den e necesidad financiero cu ta bay presta di Hulanda.”

Ademas a haci tur lo posibel pa evita cu companianan local a bati bancarota, door di duna subsidio di salario pa evita retiro masal. “Casi 20 mil trahado ta depende di e subsidio. El a costa 271 miyon florin. Gobierno a carga 130 miyon y Hulanda a financia 141 miyon, cu Aruba mester bay despues di dos aña.”

FASE di otro banda ta un proyecto di Aruba y e fondonan a bin di e reduccion di salario di trahadonan den sector publico y semi-publico, y door di corta den propio presupuesto. E suma na 2021 lo ta mescos cu na 2020, cu ta 43 miyon florin. “Esaki no ta placa di Hulanda.” Mescos Gobierno lo kier sigui cu e sosten pa empresanan chikito y mediano di 4 mil florin pa kwartaal.

Banda di e crisis economico y perdida di entrada, a mira aumento di gasto medico pa motibo di COVID-19 na Aruba. E gasto di cuido a subi enormemente pa motibo di cantidad halto di hende den hospital y cuido intensivo. Tur e aspectonan aki a haci cu no a keda ningun opcion cu e sosten di Hulanda, a pesar cu e ta mara na condicionnan pisa.

Best case scenario

“E pandemia ta leu di ta tras di lomba. Nos mercadonan manera na Merca, tin hopi desempleo y Europa ta den lockdown. Nos clientenan ta sea prohibi of stroba pa biaha. Nos economia ta den peliger atrobe. E vacuna lo yuda, pero no ta e solucion magico. E trahado di sector priva ta colga na un hilo. ILO ta pronostica cu salarionan rond mundo lo sigui baha. Pues na Aruba, ainda tin algun grupo cu tine basta bon ainda.”

Den concepto di Wever Croes, e ‘best case scenario’ ta cu e gruponan aki ta perde 12.6 porciento so. Tanten cu otro paisnan no recupera, Aruba tampoco por recupera. Y si no por acepta e realidad aki y kier conflicto, Aruba por bay den un worst case scenario, unda lo bin mas pobresa y criminalidad. “Dus pa logra e ‘best case scenario’, tur mester coopera y para hunto.” E Prome Mandatario a bisa cu ta trahando pa crea otro industria y revitalisa economia, pero eseynan lo no sosode mesora y como tal lo mester sigui depende di Hulanda y pa esey, ta rekeri sacrificio di tur hende, na interes di e mas vulnerablenan.

Potret di e situacion di Aruba

Gobierno di Aruba y Hulanda a forma un Tijdelijke Werk Organisatie cu ta e ‘trekker’ pa e agenda di ehecucion, cu mester keda ahusta cada kwartaal. “Aruba a cumpli cu hopi exigencia caba. E agenda ta unda documento dinamico y ta un proceso cu a encamina hunto cu Hulanda. E pasonan dilanti lo rekeri hopi esfuerso.” El a splica cu Hulanda lo yuda cu capacidad, mirando na Aruba hopi ta haci tur e trabou y falta mas experticio.

“E prome agenda di ehecucion ta un analisis. Dus ningun hende ta perde dianan ATV. E landspakket ta bisa con mester planea pa analisa. Y den esey lo envolvi e sindicatonan.”

Finalmente Prome Minister a enfatisa cu locual no ta den e Agenda di Ehecucion ta algun tema importante manera medio ambiente, cambio di clima, dump y con pa stimula economia nobo. Y esey ta den e Masterplan ‘Reposicionando nos Bela.’ Locual a haci ta alinea e plannan cu otro, y awor ta e mesun hendenan ta bay ta encarga pa monitorea y ehecuta ambos. “E periodo nos dilanti lo no ta facil, pero mi tin confianza, cu, cu respet y madurez, nos lo bay dilanti,” Prome Minister a conclui.

Su colega di partido y Minister di Finanzas y Economia Xiomara Maduro a urgi pa espacio pa por haci e trabou. “E pandemia ta manera un herida cu mester tempo pa cura. Mester di pasenshi. E pais aki ta bendiciona, pasobra con cu bay bin, e pais aki no a cay de otro, sigur no si wak con grandi ta depende di turismo,” ta e comentario di Minister Maduro.

Potret di archivo.