Pa Ursell Arends, lider di partido RAIZ, e ley Landsverordening Openbaarheid van Bestuur (LOB) ta un ley ‘sin djente’, mirando e partido su experiencia cu peticionnan di LOB cerca varios ministerio. Ademas e ta haya cu maske e LOB ta un bon instrumento pa yega na mas transparencia por medio di accion, RAIZ ta haya cu gobierno y parlamento mester ta ‘open by default’. RAIZ ta sostene e introduccion di un comisario di informacion cu ta evalua maneho di transparencia independientemente.

Siguiendo riba e topico di LOB y gobierno su ehecucion di e ley aki, Ursell Arends, lider di RAIZ ta bay den mas detaye tocante e topico. Anteriormente Bon Dia a publica tocante Arends su experiencia cu e LOB desde cu e partido a cuminsa den 2017.

Peticion di LOB mester haya atencion pa ta efectivo

Un aspecto cu Arends ta bay mas den detaye riba dje, ta e aspecto di atencion cu ta mustra di ta necesario pa haya contesta na LOB verzoeknan. Arends a expresa den nos ultimo articulo riba e topico cu RAIZ ta considera e LOB verzoek referente e status di proyecto di Isla di Oro y consehonan cu e ministernan concerni (Otmar Oduber, Xiomara Ruiz-Maduro y Dangui Oduber) a ricibi di dje. Arends a splica cu nan ta haya e LOB un exito, maske nan no a haya tur documento cu tabata pidiendo. Esaki ta bin pasobra ‘e atencion cu nos LOB verzoek a haya a pone cu e minister no por a keda sin entrega e consehonan negativo di DNM y DIP’.

“Nos plataforma no a keda conforme cu e prome set di documento ricibi. Si nos a keda keto y no exigi e conseho nan di DNM y DIP, awe kisas e proyecto aki lo a wordo desaroya. P’esey ta importante pa tur ciudadano ta bon informa kico ta e proceso legal cu un conseho pa un proyecto asina aki mester encamina. Esaki ta facilita e proceso con pa scrunita si esaki a cana e caminda legal y tambe si e proceso tabata esun corecto.”

Na mes momento, Arends a bisa cu RAIZ a keda ‘convenci cu nos determinacion pa percura pa tur documento bira publico a conduci cu e proyecto a wordo para’.

Prome minister y Otmar Oduber unico ministernan cu a contesta den 3 siman

Manera Arends a declara anteriormente den Bon Dia, RAIZ su experiencia ta cu no tur minister ta tuma un peticion di LOB mesun serio. “Di tur nos 6 LOB Verzoek, Ministro President Sra. Evelyna Wever Croes y Ministro Otmar Oduber semper a contesta nos den record tempo. Semper prome cu e 3 siman manera stipula pa ley y nunca nos mester a bay den bezwaar. Aunke nunca nos no a bay den bezwaar, pero e otro Ministro nan cu nos a yega di manda un LOB Verzoek, sea nunca a duna contesta of a surpasa e tempo stipula pa ley prome cu a duna inzage na documentonan pidi.”

E experiencia cu minister Marisol Lopez-Tromp tabata cu si a haya contesta, pero e contestamento a tarda mas cu e ley di LOB ta stipula (3 siman). Esaki sinembargo pa Arends ta comprendibel, pasobra RAIZ a haya notificacion cu pa via di e situacion cu proceso di desconfiansa den Lopez Tromp, esaki lo tarda mas. “Nos a compronde e proceso dificil cu su persona tabata pasando den dje. Riba 16 di juli 2020 nos a haci e LOB-verzoek y dia 22 di september 2020 nos a haya contesta.”

Arends: “Nos experiencia con e proceso di LOB ta wordo aplica kisas ta un poco mixto. Mirando cu nos tabata tin resultado nan positivo y tambe resultado nan cu ta menos positivo di algun ministro. Pero nos plataforma ta di opinion cu nos gobierno y parlamento mester wordo transforma den un operacion cu ta moderno, transparente y open by default.”

Comisario di informacion

E experiencia di RAIZ ta refleha cu cada minister tin su propio maneho di con ta aplica e LOB y duna contesta na esaki. Arends ta haya cu e sistema di informacion di gobierno mester ta standardisa, moderno, automatisa y digitalisa pa cumpli cu exigencianan di organisacionnan internacional manera Open Government Partnership, cual a cuminsa den 2011.

Na mes momento RAIZ ta subraya cu ciudadanonan nan participacion activo den gobernacion y conocemento di e procedura di LOB ta importante. “Si tur ciudadano tabata tin conocemento di e proceso di LOB e lo por funciona debidamente. Ora nos plataforma a haci uzo di nos derecho na 2017, nos a educa pueblo tambe e ora kico ta un LOB, kico ta proceso cu nos encamina pa haci esaki. Despues cu nos a haci esey, tin hopi otro organisacion tambe a haci uso di LOB y tin hopi ciudadano tambe cu a acerca nos pa duna nan un guia con pa entrega un LOB.”

RAIZ ta sostene e introduccion di un commissaris di informacion, manera cu ta existi den Reino Uni y Belgica, y cu a bin den proposicion di e Wet open overheid nobo (reemplasando e ley Wet Openbaarheid van Bestuur WOB) den forma di un mocion, pero cu eventualmente a wordo rechasa pa Tweede Kamer. E comisario di informacion ta un ambtenaar di funcion halto independiente cu ta evalua e aplicacion di gobierno su maneho riba transparencia y tambe con gobiernonan ta contesta peticionnan di transparencia.

Pa RAIZ ta importante pa ta cla cu ‘data di gobierno no ta pertenece na ningun gobernante sino na nos como pueblo. Asina nos como pueblo tin e poder pa controla y tene nos gobernantenan honesto y integro’.

RAIZ ta para pa un gobierno transparente y open by default. “Nos mester percura pa haci hopi mas informacion accesibel pa pueblo, sin mester haci un peticion. Naturalmente e posibilidad mester keda pa haci un peticion, por ehempel si e informacion no ta accesibel libremente (ainda).”

Mester evalua LOB y desaroyonan den mundo pa cambia ley
Pa realisa esaki, un di e pasonan cu mester wordo tuma den wowo di RAIZ ta un evaluacion di e LOB, pa sea trece cambio aden of reemplasa e LOB completamente. “Den e cuadro aki ta bon pa tuma nota di principionan y ehempelnan internacional, manera di Open Government Partnership, Wet open overheid (Woo) y varios otro pais. Importante ta pa e funciona den practica na Aruba. Y pa esaki un information commissioner of instancia similar por ta esencial.”

‘Parlamento tambe mester eherce su funcion di control riba maneho di transparencia’
Banda di e plannan aki, Arends ta comenta cu no por lubida riba e tarea di Parlamento pa controla gobierno, cual ta encera cu por yama ministernan pa responsabilisa nan maneho y ehecucion pa loke ta trata transparencia y e LOB, y tene nan responsabel pa esaki. “Nos no mester warda riba cambionan den ley pa sirbi pueblo miho. Un fraccion di RAIZ den Parlamento sigur lo eherce control riba transparencia, incluyendo cumplimento cu e LOB existente, mientras cambionan necesario mester tuma luga pa yega na gobernacion cu ta open by default.”