Union di Organisacionnan Cultural Arubano (UNOCA) tin un historia for di aña 1986 unda ta bin cargando un responsabilidad grandi como centro di servicio cultural educativo cu ta yuda alivia trabao, gasto relaciona cu proyectonan y tareanan cultural educativo. Sinembargo, tin malcontento di parti di personanan envolvi den e sector cultural, artistico y creativo na Aruba cu no ta mira cu e fundacion ta atendiendo proyectonan cultural manera debe ser.

Pa cu esaki, tres diferente persona a acerca Bon Dia Aruba, kendenan ta involucra den e sector aki cu kier a expresa nan opinion tocante e fundacion Unoca caminda tin malcontento, frustracion pero tambe un parti di gradicimento.

Un di nan ta un persona cu ta den mundo di arte, expresion y cultura pa cerca di 20 aña caba. Na e momentonan aki e ta bezig cu un grupo di amigo creando contenido pa e plataforma ‘Djis pa Hari’. Ademas el a haci varios obra teatral na Cas di Cultura, tabata miembro di directiva di Basha Foundation cu tabata organisa poetry nights pa algun tempo y tambe a traha cu diferente fundacion den area di arte y cultura di Aruba, su alias ta “Beach Lama”.

Beach a expresa cu su experiencia cu e fundacion Unoca tabata uno “basta straño; pa motibo cu como artista tin e impresion cu ora ta papia di cultura, arte y expresion e ta un capsula cu ta involucra tur cos, no cu e ta djis mara na tradicion y folklore.”
“Un di e cosnan cu mi a ripara ta cu basa riba criterianan di Unoca, bo ta sinti cu e ta mara hopi na tradicion y folklore, manera Dande cu no ta algo cu ta innova, ta un estilo di ritmo so di Dande tin y esey eigenlijk nan ta concentra riba dje. Nan no ta concentra riba otro estilo cu tin mas roots cu hopi hende no ta bay den e direccion ey y ta algo cu por wordo respeta.”

Pa loke ta trata innovacion, Beach a señala cu si un persona ta bin cu un historia di Aruba cu por ta un proyecto cu tin algo di fantasia y por ta na Ingles, “e proyecto ey no ta bin na remarca pa subsidio.” Tambe el a agrega un otro ehemplo cu si un persona cu ta gusta haci musica of un poesia y ta purba combina e dos disciplina aki, pa Unoca un di e rekisitonan pa haci musica preferiblemente mester ta na Papiamento. “Si mi ta bis’e na Spaño, e no ta cay bao e criterionan di Unoca pa por haya subsidio, pasobra mester ilustra e cultura di e isla,” el a bisa.

Un di e ultimo hecho cu el a confronta su mes, manera el a sigura, tabata cu nan a traha un serie di podcast pa Unoca, “pero a tarda nos hopi tempo pa por haya e subsidio pa esaki. E subsidio a yega despues di varios luna di hopi stress. Tin hopi burocracia pa yega na e fondonan. Igualmente a pasa cu otro obranan di teatro cu mi tambe tabata miembro di dje, cu a haya problemanan pa subsidio door di criterionan di Unoca.”

Esaki pa su persona cu ta artista ta un situacion dificil debi cu nan continuamente ta trahando y produciendo. “Placa no ta tur cos, pero bo mester di dje pa bo por funciona,” Beach a sigura.

Igualmente, un otro persona cu a prefera di keda anonimo y cu ta envolvi den e sector cultural, artistico y creativo a duna su opinion pa loke ta trata Unoca, expresando su frustracion y mal contento, ya cu manera Unoca ta señala riba su website: “Nos ta stimula variacion, innovacion y renobacion, y nos t’ey pa yuda bo realisa bo metanan. UNOCA ta un fondo cu ta para pa participacion di arte y cultura na Aruba den un sentido mas amplio posibel y ta inspira desaroyo di arte y cultura pa medio di co-financia proyectonan.”

Sinembargo, el a menciona cu pa proyectonan cu Unoca a yuda co-financia e ultimo añanan, no por demostra ningun caminda riba nan website. Riba e website aki di Unoca por mira cu no a actualisa nada den varios aña. Unoca no ta haci su esfuerso pa stimula y atrae persona of organisacionnan interesa y cu tin mester di sosten pa por acerca nan pa por haya co-financiamento. Siendo cu e fondo cu Unoca ta maneha ta bin for di pais Aruba, pues e tambe tin cu responsabilisa su mes. Unoca no ta publica ki dia nan ta cuminsa ricibi peticion pa proyectonan di e aña aki ni ki deadline tin. E pagina di Unoca riba Facebook tampoco ta actualisa manera mester ta.

“Nan ta basa nan mes na criterionan cu nan mes no por wanta nan mes na dje, na unda cu segun nan, nan ta basa riba Unesco 2009: Framework for Cultural Statistics”, e persona a señala. Alabes e ta remarca cu “tin hopi malcontento den nos sector pa cu Unoca, pero hopi hende no tin e curashi di papia y ta prefera di keda keto. Cu ta pone cu mas atras nos ta keda bay.”

Di e criterionan tin por ehemplo arte di tarima y teatro, herencia cultural, literatura, idioma, expresion audiovisual, arte visual, documentacion, folklore, musica y diseño, pero con ta aplica esaki ta otro diferente.

E di tres persona entrevista pa realisa e articulo aki, cu tambe ta keda anonimo, a sigura cu su experiencia tabata un tiki diferente: “50% bon y 50% malo.”
“Bon den sentido cu mi ta aprecia cu nan tabata habri pa ideanan nobo tempo di nan tempo, pa scucha y pa sostene cosnan nobo. Pero e otro 50% ta cu nan no ta structura den luga pa por atende na temponan moderno cu nos ta biba aworaki. Basicamente m’a sinti cu cosnan por a cana miho. Mi a kere cu ami so a pasa den esaki, pero mi ta mira cu otro artistanan tambe nan proyecto por a cana mihor.”

El a bisa cu personalmente e no tin mucho di keha pa loke ta trata e fundacion mes, debi cu nan no ta esun cu mester duna so di nan banda, sino tambe e artistanan. “Pero ta falta mas un update den e board aworaki, nan mester analisa nan mes cu si tin hende cu tin añanan trahando eynan. Ta ora pa nan laga bay los pa pone un team mas nobo, cu ideanan mas fresco, cuminsa di nan tuma iniciativanan di nan mes y no warda riba artistanan pa bin cerca nan, pa atrae y yuda cierto artistanan,” el a sigura.

E persona aki a comenta cu “Unoca por bira den dies aña, si nan ta cuminsa planta e simia awor, mas ainda, un pilar masha grandi mes den loke ta sostene artistanan pa yega na proyectonan cu ta direct of indirectamente por contribui na e desaroyo socio-economico di e isla. Ta cosnan cu nan mester wak mas di cerca, no ta trata di bay duna placa pa traha cos, sino pa traha industrianan nobo cu ta sostene algo y artistanan por cuminsa mas y mas yega na nan mesun placa sin depende di ningun fondo.”

Un ehemplo cu el a duna ta un noticia cu a sali par di dia pasa riba otro medio local, den cual tabata señala cu “Renobacion di Cas di Cultura lo tin un costo di mas o menos 14 miyon florin.” Esaki ta un otro proyecto cu Unoca tambe por yuda den renobacion, ya cu ta e unico espacio di e tipo aki na unda actividadnan cultural, artistico y creativo di Aruba ta tuma luga, un luga cu pa basta tempo no a haya atencion mereci y cu ta bin deteriorando mas y mas cu e paso di e añanan.