Banco Central di Aruba (BCA) a publica e “State of the Economy” pa e di tres trimester di 2023. E publicacion ta contene un sinopsis y analisis di desaroyonan economico riba nivel nacional y internacional. E aspectonan mas destaca di e publicacion ta presenta aki bao.

Turismo tabata esencial pa crecemento economico durante e prome tres trimester di 2023, aunke tur dos indicador a cuminsa mustra señalnan di normalisacion pre-pandemico desde e di dos trimester di 2023. E crecemento di producto domestico bruto (PDB) calcula den termino real a yega su punto maximo na 8,5 porciento den e prome trimester di 2023 prome cu a mengua na 5,5 porciento y 4,2 porciento den e di dos y di tres kwartaal, respectivamente. Consecuentemente, e crecemento averahe di PDB durante e prome tres trimester a suma 6,1 porciento, stimula primordialmente door di mas bishitante “stayover” y mas gasto haci door di turista (Tabel 1).

E cantidad di bishitante “stayover” a mehora cu 12,4 porciento te cu september 2023 compara cu e mesun periodo di 2022. Sinembargo, e expansion di 31,1 porciento den e prome trimester di 2023 compara cu e aña anterior a decelera cu un crecemento menos di 10 porciento durante e di dos y di tres trimester di 2023. Relata na gasto di turista pa anochi, Banco Central di Aruba (BCA) a nota un subida di 5,1 porciento te cu september 2023. Considerando e desaroyonan den bishitante “stayover” y gasto di turista pa anochi, entrada di turismo registra na e banconan comercial a crece cu 15,8 porciento. E desaroyonan den e sector hotelero, cu entrada pa cada camber disponibel expandiendo di USD 224,3 durante januari – september 2022 pa USD 267,2 durante januari – september 2023, ta den mesun linea cu e aumento den entrada di turismo. Mehoracion den e grado di ocupacion di hotelnan y e tarifa pa camber a sostene e crecemento den ingreso pa cada camber disponibel.

Durante e prome tres trimester di 2023, casi tur indicador relata na consumo a mustra un mehoracion den consumo.

Entrada di BBO, BAVP y impuesto riba mercancia a crece debi na mas actividad economico, e subida di 1,0 punto di porcentahe den e tarifa di BBO entrante 1 di januari 2023, y e implementacion di e BBO na frontera desde 1 di augustus 2023. Ademas, e cantidad di relacionan di empleo registra na SVB a avansa, indicando un mehoracion den mercado laboral, consistente cu e prestacion nota den e sector turistico. Data for di banconan comercial local ta confirma e crecemento observa den consumo, considerando cu e cantidad di transaccionnan di I-Pago, y fiansa nobo na e consumidor a crece compara cu e prome tres trimester di 2022.

Den e prome nuebe lunanan di 2023, indicadornan relata na inversion en general a refleha un mehoracion.

Por ehempel, e balor di permisonan nobo di construccion a alcansa Afl. 466,8 miyon den e prome tres trimester di 2023, exhibiendo un subida di 61,3 porciento compara cu e mesun periodo di 2022. Di mes manera, e balor di importacion di metalnan basico y trabaonan deriva a expande cu 40,6 porciento, mientras esun di aparatonan y ekipo electrotecnico a crece cu 16,4 porciento compara cu e prome tres trimester di 2022. Pa loke ta regarda hipoteca nobo pa cas y hipoteca comercial nobo banconan a registra caidanan den e componentenan aki debi na subidanan artificial (no relata na inversion) den e prome trimester di 2022.

Inflacion midi riba un promedio anual a cuminsa disminui despues di a alcansa su punto maximo na april 2023, sumando 4,5 porciento na september 2023. E presion inflacionario pa gran parti a origina di e componente di cas (siguiendo e subida den tarifa pa utilidad den augustus y september 2022), y cuminda y bebida no alcoholico. Mientrastanto, inflacion riba un promedio anual – kitando e efecto di cuminda y energia – a alcansa 2,0 porciento na fin di september 2023, bahando di 2,2 porciento na fin di december 2022.

Transaccionnan internacional registra via banconan comercial a ocasiona un salida netto di divisa di Afl. 298,4 miyon durante e prome tres trimester di 2023 (Tabel 2).

Un mercado financiero global mas preta a resulta den refinanciamento di debenan procedente di exterior riba mercado local, causando salidanan netto di divisa grandi riba e cuenta financiero. Consecuentemente, e cuenta financiero a registra un salida netto di divisa di Afl. 439,6 miyon (Trimester 1 – trimester 3 2022: Afl. 85,9 miyon entrada netto di divisa). Contrario na esaki, e continuacion di e prestacion fuerte di turismo a resulta den entrada netto di divisa di Afl. 138,0 miyon riba e cuenta coriente y a mitiga parcialmente e deficit den e cuenta financiero. Na mesun momento, e cuenta capital a registra un salida netto di divisa chikito (-Afl. 5,5 miyon) mientras “articulonan no clasifica” a nota un subida netto di divisa di Afl. 8,6 miyon.

Casi tur componente di impuesto di gobierno a registra crecemento te cu e di tres trimester di 2023, resultando den un subida den entrada di impuesto di Afl. 238,9 miyon (+ Afl. 28,1 porciento).

Entradanan di impuesto riba benta, entrada y ganashi tabata e motornan principal tras di e crecemento den entrada di impuesto. Entrada di impuesto riba benta a crece cu Afl. 86,5 miyon (+51,8 porciento), mas tanto door di consumo local mas halto, stimula door di gastonan di turista, y prijsnan mas halto pa productonan y servicionan. Ademas, e subida den e tasa di impuesto riba benta na comienso di e aña, y den un grado menor, e implementacion di e BBO na frontera na augustus 2023, tambe a contribui na un subida den entrada di impuesto riba benta.

Compara cu december 2022, debe total di gobierno a baha cu Afl. 226,7 miyon te na Afl. 5.490,9 miyon den september 2023.

E bahada den debe externo di gobierno tabata pa gran parti consecuencia di menos debe cu Merca (Afl. 171,2 miyon). Mientrastanto, e debe cu gobierno Hulandes pa sosten di likides a keda igual (Afl. 915,5 miyon) compara cu december 2022. Debe domestico a mengua (-Afl. 64,9 miyon). Debi na e combinacion di crecemento nominal di PDB y e caida den debe, e proporcion entre debe y PDB a yega 84,9 porciento na final di september 2023, marcando un reduccion di 12,2 punto di porcentahe compara cu fin di december 2022.

E publicacion completo ta disponibel riba BCA su website (https://www.cbaruba.org/document/state-of-the-economy).