Den e dianan cu a pasa e medio di comunicacion aki a dedica bastante atencion na e problema di tur tipo di desperdicio benta na gran cantidad riba nos isla. Mientras cu mas tanto atencion pa e problema aki ta dirigi riba e aparente – falta di – responsabilidad di tanto ciudadano como gobernacion, tin hopi mas aspecto pa tuma na cuenta aki. No ta trata solamente di menciona y trata e posible solucionnan cu ta disponible, pero tambe contempla kico un maneho efectivo di caba cu sushedad tur caminda ta significa pa nos como comunidad, den un sentido mas amplio.

Pa cuminza nos mester reconoce cu no ta normal cu nos mester biba den un lugar cu ta na punto di converti den un dump, y cu como ciudadano nos tin derecho di biba den un lugar limpi. Claro cu inmediatamente ta surgi e observacion cu esey ta imposible si e mesun ciudadano ey, no tur, ta esun cu ta cana benta desperdicio na tur e lugarnan señala. Esey sin mas ta asina, y ora yega na e punto cu yamado cortes no ta yuda mas pa cambia comportamento di e ciudadanonan ey, ta indispensable cu autoridadnan, adecuadamente equipa cu instrumento legal, ta cuminza actua.

Pero ainda nos no a yega na e mero curazon di loke nos ta desea di trata aki. Esey ta cu maneho di desperdicio adecua, como parti di un strategia pa nos isla ta un lugar ordena den tur sentido, cu ta un placer pa biba pa e ciudadano, ta resulta tambe un factor importante den crea un economia sostenible. Mas cu otro pais, hustamente pasobra nos ta depende enteramente di turismo, esey ta haci cu percura como gobernacion pa e cas (isla) ta limpi, cu e cura ta ordena, no ta solamente algo cu mester ta asina, a menos cu no conoce berguenza, pero pasobra a traves di tempo, pa hopi tempo, e ta e mihor ‘selling point’ cu bo por tin.

Nos ta consciente di e hecho cu esey no ta suficiente, tin mas cos pa drecha, pero ban caba di discuti e tema aki na promer lugar. Un motibo adicional pakico un maneho estricto di desperdicio ta necesario ta e hecho cu e ciudadano no cumplidor, cu den hopi caso ta tambe empresario iresponsable, ta prefera di bay tira desperdicio di manera scondi, net den nos naturaleza unda su presencia ta mas chocante ainda pa otro ciudadano y pa e bishitante. Di e manera aki e daño ta doble: nos naturaleza, cu mester ta otro ‘selling point’ pa nos, ta mustra malo y descuida pa tur e porqueria cu ta aparece na tanto lugar cu merece mihor, ademas cu e naturaleza ey ta afecta severamente pa fayo di otro aspecto di cuido inadecua di naturaleza, permitiendo e vehiculonan di tur tereno haci un desastre, mientras gobierno ta pretende di ‘look the other way’. Aki tambe nos por scucha y lesa cu nan ‘ta bay haci algo’. E algo ey mester ta algo masha misterioso mes pasobra a cay un silencio grandi atrobe encuanto e tema ey.

Awor, kico ta e problema mayor cu nos tin cu ta impedi yega na un maneho adecua di desperdicio y limpieza general di henter e isla? E problema principal yama un gobierno cu ta tuma un actitud parecido na un persona desespera, impotente, cu ‘ya no sa kico pa haci’. Logico cu den e contexto ey ta tira culpa riba e ciudadano iresponsable, pero acaso no ta asina cu e ciudadano iresponsable ey por afford di actua asina pasobra su accion iresponsable lo keda toch sin un respuesta contundente di esun cu mester actua y no ta hacie? Como ciudadano responsable, e gran mayoria di nos poblacion, no por bay tuma ley den nan mes man, actuando contra e ciudadano cu ta cana benta sushi unda no mester ta? Mester lanta un fundacion di ciudadano balente cu ta bay haci esey? Acaso nos no lo mira gobierno core bin bisa cu esey no ta e proposito, cu ciudadano ta lanta contra otro, pero kico otro mester haci, si esun cu mester actua ta haci manera cu nan no tin e medionan pa actua? Aki tambe nos ta toca un punto importante. Gobierno ta hayando centenares di miyones extra na impuesto, pa cual nan a manca cartera di e ciudadano cu entrada mas modesto severamente, y awor ta bin bisa nos cu no tin placa pa inverti den haci nos economia mas sigur, mas flexible y mas, con e palabra di moda ey ta atrobe, aha, ‘resiliente’?

Ta asina dificil pa nos gobernantenan comprende cu construi y garantiza un economia fuerte y sostenible, no ta hinca den lastra mas inversionista bin hinca placa den mas hotel, pero ta requeri primeramente traha riba e aspectonan cu ta brinda mihor bida na bo ciudadanonan y cu den esey e cara, con bo pais ta mustra pa e ciudadano, ta visible y agradable pa e bishitante tambe. Esey ta exigi un cambio den manera di pensa di esnan cu ta na timon di e pais aki y cu sigur ultimamente ta duna muestra di ta carece di comprension di kico realmente ta nos problema. Nos problema no ta pa logra habri mas hotel; nos problema ta con ta tene e lugar aki den condicion cu e ta na promer lugar e hogar di e ciudadano, limpi y ordena, cu entre otro suficiente vivienda adecua pa nan biba. Esey ta tarea primordial di esnan cu ta pretende di ta lider den e comunidad aki. Asumi e responsabilidad ey anto, envez di papia den bashi di ‘desaroyo sostenible’.