Durante un entrevista cu Dr. Hendrikus van Gaalen, dokter psikiatra y director di Respaldo, el a duna di conoce algun informacion importante cu tin di haci cu e impacto di pandemia di Covid-19 riba salud mental.

E demanda pa cuido di salud mental na Aruba ta mas grandi cu loke por ofrece. Pero segun Van Gaalen, esaki no ta algo nobo. Pa hopi aña na Aruba salud mental no a ricibi e atencion necesario, entre otro, stigma halto cu tin na Aruba pa salud mental ta haci cu hopi hende no ta papia riba e tema, locual ta haci cu hopi hende no ta busca e ayudo necesario.

El a sigura cu pa hopi aña esaki a keda un problema scondi den comunidad, consecuentemente nunca no a logra ricibi e atencion necesario riba e agenda politico pa cual cu añanan e problemanan ta keda acumula.

“Te cu poco tempo atras no tabatin nunca echt un campaña di conscientisacion pa hende por comprende miho kico salud mental ta encera y dicon e ta asina importante den nos bida diario”, van Gaalen a expresa.

El a menciona cu na aña 2017 Respaldo a wordo funda cu e intencion di yuda mehora e salud mental na Aruba den tur sentido di e palabra, den e ultimo 3 aña aki el a sigura cu Respaldo a traha duro pa trece hopi mas conscientisacion cual a haci cu e cantidad di cliente cu nan ta atende a casi duplica.

Aparte di esey, basa riba un encuesta recientemente haci entre e dokternan di cas ta proyecta cu e necesidad real na Aruba ta en realidad 4 biaha mas grandi cu locual ta conoci.

Si ta papia den cifra nan ta calcula cu na Aruba actualmente tin alrededor di 12.000 hende cu mester di un tratamento mental specialisa di cual un 3.000 ta hayando tratamento.

Cu otro palabra nan a cuminsa den un deficit caba den e capacidad di por ofrece cuido di salud mental adecua y asina mes cu a logra amplia e capacidad di cuido, nan no ta na e nivel necesario ainda pa por atende cu e problematica completo, van Gaalen a informa.

Covid a trece mundialmente hopi reto pa loke ta trata e parti di salud mental, e posicion di Aruba na e momentonan aki ta cu personanan tin mas ansiedad, depresion, adiccion, violencia domestico y trauma door di Covid mes, door di hospitalisacion, cuido intensivo, fayecimento di un ser keri, etc.

Tambe e hobennan a bay atras den nan educacion y nan seno social como tambe door di adiccion di wega, etc. Van Gaalen a sigura cu e lista di espera pa ricibi tratamento a subi enorme, pero nan tin menos personal pa asisti y nan presupuesto a baha considerablemente door di e medidanan di Hulanda.

“Es decir tin hopi mas trabou pa haci pero tin menos recurso. Y ainda nos mester warda pa e casonan di burnout y e efectonan di pobresa cu ta bay sali ainda”, el a manifesta.

Respaldo a bin cu diferente proposicion con por yuda amplia e cantidad di dunadonan di cuido door di por ehempel, bin cu assistent pa dokternan di cas, e mesun concepto cu tin awor pa pashentnan di sucu na unda tin un POH (Praktijk Ondersteuner Huisarts) cu ta yuda atende e grupo di pashent aki pa evita cu nan problemanan por escala cu consecuencia cu e tratamento lo ta mas complica y e gastonan lo ta substancialmente mas halto.

Tambe ta propone pa conforme e plannan inicial di gobierno, hospital y AZV, pa trece hunto tur instancia cu ta traha den e sector di salud mental pa asina traha na un manera mas eficiente posibel den e forma di duna cuido como tambe den e forma di ta organisa.

Van Gaalen a declara cu e proposicionnan aki, cu a wordo comparti cu gobierno na luna di augustus ultimo y lo yuda alivia e problema, e ta considera cu mester pensa mas riba un solucion structural cu ta basa riba un capacidad di recursonan sano pa Aruba.

Tin hopi hende cu ta sufri di depresion y salud mental na Aruba, pa cu esaki van Gaalen a señala cu nan no tin e cifranan concreto di e situacion na Aruba na e momentonan aki, pa por tin cifranan concreto di e situacion na Aruba ta tuma tempo pa recolecta e data y pa por compara.

Loke si a afirma ta cu na Respaldo un promedio 38% di caso entre adultonan ta encera problemanan (severo) di depresion.

Segun e estadistica ta cu den e ‘Western world’ alrededor di 8% e poblacion ta sufri di problemanan di depresion, si relata e cifra ey na Aruba por deduci cu e cantidad real lo mester ta alrededor 9.000 caso, el a bisa.

Tocante e FACT TEAM, van Gaalen a trece dilanti cu e ekipo aki di Respaldo ta consisti di dos ekipo, un cu ta ubica pariba y un otro cu ta pabou di brug, e gruponan aki a cuminsa traha na 2018, un FACT-team ta un team multidisciplinario, segun el a menciona y ta consisti di un psikiatra, un psicologo, un trahado social, diferente enfermero y un jobcoach.

Den caso di FACT-team nan ta atende primordialmente clientenan cu problema psikiatrico severo, na Hulandes ta EPA-patienten (Ernstig Psychiatrische Aandoeningen).

Ta calcula cu tin mas o menos 800 pa 1000 persona na Aruba cu E.P.A, manera el a afirma y e tratamento door di un ekipo ta hopi avansa y efectivo, nan ta traha ambulante cu ta nifica cu nan ta bishita y trata hende na unda nan ta biba y den caso di haya un crisis lo bay over na interna e persona den un clinica (of departamento psikiatrico di un hospital).

E pensamento principal di e ekipo ta cu un persona por recupera miho den su entorno di cas y cu esaki lo ta mas efectivo cu un team multidiscipinario cu lo duna tratamento intensivo.

El a sigura cu dependiendo di con e ta bay cu un cliente un FACT-team ta ‘schaal op’ of ‘schaal af’, kiermen cu e ekipo aki por bishita un cliente mas dia pa siman y cu mas hende depende di e necesidad di e tratamento, aworaki nan ta atende alrededor di 200 cliente riba un base regular.

Pa finalisa, el a señala cu mas o menos 30% di e clientenan aki tambe tin un problema di adiccion na banda di otro enfermedadnan mental cu ta stroba nan di biba miho.