Muchanan na Aruba tabata confronta hopi reto, hasta prome cu e pandemia di COVID-19. Y como tal, e ta urgente pa haci un otro estudio riba nan calidad di bida awor, den luz di e pandemia.

Esey tabata conclusion di e presentacion di e ‘Youth Monitor, Quality of Life of the Aruban Youth,’ un investigacion amplio cu a haci na 2019 na Universidad di Aruba. Aunke e investigacion aki a haya atencion caba na momento di a keda publica, siman pasa e otro dos investigadornan cu a traha riba e estudio a uni cu Dr. Paula Kibbelaar pa duna nan presentacionnan tanto na IPA como Universidad di Aruba. Ta trata di dr. Annemarie Slotboom di Vrije Universiteit Amsterdam y Prof. dr. Jan Hendriks.

Minister di Husticia Rocco Tjon tabata presente durante e seminario na Universidad di Aruba, dirigi pa Sr. Gregory Goedgedrag, cu a inclui tambe un panel di expertonan local kendenan a debati preguntanan specifico riba kico ta e retonan mas grandi cu muchanan ta confronta y con por y pakico mester yuda nan. Ta trata di Hendrikus van Gaalen di Respaldo, Glenda Hernandez di Departamento pa Asuntonan Social, Swinda Dumfries di DVG; Anuesca Baly di SKOA, y Clyde Lie Kwie di DPS (Directiva Scolnan Publico). Na final di e anochi, dr. Benedicta Deogratias di e Facultad di Derecho di Universidad di Aruba a introduci un investigacion riba impacto social di COVID-19 riba e paisnan CAS, Corsou, Aruba y St. Maarten cu ta un trabao den consorcio dirigi pa Curaçao Biomedical Health and Research Institute, Universidad di Corsou, Universidad di St. Maarten y Universidad di Aruba. E proyecto cu ta bay tin un duracion di dos aña, ta financia pa e instituto ZonMW, cu ta un instituto Hulandes,cu a nace di e fusion entre ZorgOnderzoek Nederland y Medische Wetenschappen, cu ta financia investigacionnan riba tereno di salud, ta stimula uso di conocemento y ta señala unda tin mester di mas conocemento.

Youth Monitor

E estudio, cu ta conoci como e ‘Youth Monitor’ a identifica y analisa e factornan cu ta contribui na comportacion di riesgo y esnan cu a pesar di e condicion di riesgonan, toch ta conduci na un desaroyo saludabel di e mucha Arubiano den ultimo klasnan di educacion primario. E investigacion piloto tabata ehecuta den un marco y tin como obhetivo pa duna contribucion na e Plan Strategico Nacional Integra, NISP, Nos Aruba 2025, e rapport di Caft, e acuerdo di Gobernacion di Gabinete Evelyn Wever Croes I, ademas di e implementacion of version di e Sustainable Goals di Nacionnan Uni, particularmente e SDG 3, 4 y 5. No menos importante, e estudio piloto aki mester sostene e Plan di Crisis Social, SCP.

E investigacion piloto aki a haci uso di dos estudio cu e fin pa compila data y informacion. Uno ta e estudio cualitativo cu a produci danki na cooperacion di profesionalnan riba tereno escolar y uno cuantitativo unda a entrevista muchanan di 10 pa 13 aña na 11 scol primario rond Aruba.

E investigacion aki a trata na desaroya un instrumento di auto-informe cu por usa como herment pa monitorea hobennan pa tempo largo den scol primario y secundario. Lo por usa e monitor pa desaroya strategia pa promove salud, bienestar di hobennan y tambe evita cu nan ta cay den comportacion riesgoso.

Dr. Paula Kibbelaar a inicia e investigacion na 2019, despues cu Minister di Enseñansa, Direccion di Enseñansa a duna nan sosten pa e por haci esaki. Sinembargo pa motibo di e pandemia, a tuma tempo pa su partnernan por a bin Aruba pa duna nan splicacion pakico nan a considera e investigacion aki asina crucial.

Monitoreo ta produci herment

Un di e datonan cu a sali ta cu cantidad preocupante di 30 porciento di mucha na Aruba ta tuma mas largo pa caba scol primario cu locual ta e intencion. Mayoria di e muchanan encuesta a considera nan mes feliz, sin problema di comportacion y di ta victima di bullying (termento). Pero toch mas di 14 porciento a duna señal di ta hiba un calidad di bida relativamente abao y di tin comportacion problematico. E factornan cu a produci e resultadonan aki ta diferencia, cu ta indica e necesidad pa acercamento separa ora ta trata pa promove bienestar y reduci comportacion problematico. Ademas, e estudio a produci diferencianan chikito entre mucha homber y mucha muher pa locual ta bienestar y comportacion problematico.

A formula e investigacion den e contexto di tres SDG importante. Y e conclusion ta mustra cu sigui muchanan, esta e ‘monitoring’ di mucha y adolescente riba factornan individual, di famia, scol, amigo y bario, banda di midi percepcion di scol pa e ambiente social di nan, ta duna e hermentnan pa desaroya maneho. Maneho dirigi na promove bienestar y reduci comportacion problematico y no-saludabel.

E teorianan usa ta mustra cu e interaccion negativo entre e mucha y su medio ambiente micro por resulta den problema di desaroyo, cu si no atende lihe, por continua den adolescencia y despues. Sinembargo, factornan cu ta brinda proteccion por yuda traha resiliencia den mucha y adolescente. P’esey mes e investigadornan ta recomenda pa sigui cu un sistema di monitor continuo y pa tur mucha, famia, scol, amigo y caracteristicanan di bario cu ta relata na bienestar, comportacion problematico y posiblemente delincuente y ripiti e investigacion cerca muchanan den klas 5 cada dos aña, te ora nan caba scol secundario. Di e forma aki por desaroya herment pa muchanan mehora nan control propio, pa asina atende cu e problema grandi di concentracion y pone atencion cu ta hopi prevalente. Tambe mester traha na mehora e relacionnan di y den famia cu ta sumamente importante pa mucha muher.

Tambe mester mehora posibilidadnan pa docentenan por pone mas atencion na muchanan individual, specialmente esnan cu ta core risico pa desaroya comportacion antisocial y/of emocional. Por logra esaki pa medio di mas assistent den klas of docentenan pa yuda den hisa e habilidad di e mucha, y pone mas enfasis riba trahadonan social y specialisacion riba trabao social na Universidad di Aruba y IPA.

Tur ta temanan cu a keda elabora durante e panel di discusion. Den e siguiente edicionnan, lo amplia riba e discusionnan riba e tema importante aki, cu tabatin atencion di tur esnan cu ta traha cu mucha y ta mira e retonan cu hobennan ta enfrenta na Aruba.