Despues di tur e turbulencia di ultimo simannan, ta parce tempo pa pasa pa otro tema. Un rato tranquil sin cu mester discuti loke a tuma tanto atencion di nos tur. Aunke esey por ta atractivo, no necesariamente esey lo hiba na asunto no problematico. Na cualkier momento cu nos toca cualkier tema cu tin di haci cu gobernacion, nos ta papiando problema. Y ya cu esey ta inevitable, ban atende e cosnan cu nos mester atende.

Nos mes tabata critica cu e asunto di e retiro di e mandatario encarga cu Infrastructura tabata kita atencion di otro asunto importante, nos lo mester bolbe anto na e asuntonan importante ey. Pero promer cu nos bay riba esey, algun atencion pa un tema cu a keda no bon ilumina durante e debate tocante spearfishing. Esey ta e critica cu den e asunto aki no ta respeta e reglanan cu e tratado corespondiente ta impone. Nos no kier bolbe na e tema ey, aunke e asunto no a keda regla y den e tempo venidero nos lo mester deal cu e consecuencianan di e pasonan mal pensa aki; mas bien nos kier dirigi nos atencion riba tratado internacional en general.

Pregunta: ya cu nos ta para asina firme pa nos ‘autonomia’, con e situacion ta encuanto cumplimento di tur tratado na cual nos mester obedece y duna cuenta? Nan ta hopi, entre otro riba tereno di derecho humano, traficacion di hende, narcotrafico, proteccion di biodiversidad, enseñanza, salud publico, trafico aereo, labor, control riba teritorio maritimo, pa menciona poco di e lista largo. Nos no ta bay den detaye aki riba tur e casonan aki, pero lo ta bon si gobierno, den cuadro di e tan adora transparencia, cuminza informa su ciudadanonan con ta para cu cumplimento, inclusive reportahe adecua, y segun e normanan stipula den e propio tratadonan.

E promer excusa cu nos lo bay tende ta cu nan ta ‘short’ na hende pa cumpli cu tur e obligacionnan cu e asuntonan aki ta trece cu nan. Esey nos no ta haya nada straño, pasobra entre tur sobrino y otro famia di politico, den un comunidad unda mayor parti no tin mas cu Mavo, ta dificil pa haya tur e specialistanan cu bo mester. Kita afor esnan cu pa motibo politico no mag funciona na nivel halto anto no ta asina dificil pa comprende cu e personal adecuado y necesario den hopi caso no t’ey. Pero den e ambito internacional aki nan no ta interesa den storia lagrimoso cu e pais no tin e cuadronan cu nan mester; nan kier mira cambio pa e pais por cumpli. Y esey ta loke nos ta haya tende ‘time and again’ di banda Hulandes, tin ora man na cabez pa e actitud dejado di nos mandatarionan ora ta trata di cumplimento den e asuntonan aki. Y hasta tin ora nan ta bay mas leu y ta expresa, manera secretario di estado a haci algun tempo pasa, cu e islanan autonomo no por maneha nan autonomia. Pa nan suerte, nos politiconan no a bay den debate cu e secretario, pasobra e ehemplonan cu e tin pa ilustra su punto di vista ta hopi; ademas cu nos no por bisa cu no ta nan asunto, pasobra nan ta hinca den e tratadonan ey hunto cu nos y mas cu un biaha mester pasa berguensa pa nos. Kico anto ta e conclusion tocante kico nos mester haci? Percura pa nos haya e hendenan pa no solamente raporta, sino tambe set up e structuranan pa haci e cumplimento realidad. Aki ta surgi dos problema: uno ta cu, cargando un payroll caba di mas di 8000 mil alma, y e problemanan financiero actual, no tin espacio pa emplea e personal cu mester pa esakinan. Pa di dos, tin e problema di dedicacion di recurso cu no ta yuda nos, pero ta hinca nos mas den problema. Bon ehemplo di esaki ta e mesun asunto di spearfishing, unda nos mester dedica recurso na core tras di hende cu nos mes a duna permiso pa bay haci destruccion den nos naturaleza, mientras nos mester recurso pa haci otro trabao den cuadro di e mesun tratado. Straño, no, cu e aspectonan aki no ta bin dilanti den e debatenan di ‘nivel’ den nos parlamento…

Sin embargo, no mester ta asina dificil pa comprende cu implementacion di tratado internacional basicamente ta nada otro cu implementacion di ley na nivel macional o local: no ta e texto di e ley (tratado) ta e problema, pero henter e structura su tras pa por efectua e supervision necesario. Y, manera semper, organisacion ta costa placa, y placa semper ta scars. Y den e proximo añanan aki, e situacion ey lo bira mas urgente ainda, unda cu realmente nos mandatarionan mester bay haci loke nunca nan kier a haci: scoge entre kico si ta haci y kico no, y bay argumenta cu pueblo y contrincante politico pakico ta haci e escogencia specifico ey. Mientras cu esaki ta causa hopi stress, e tin su banda positivo tambe. E ta duna nos un oportunidad pa cambia maneho, y realmente cuminza carga nos responsabilidad, pa no mester pasa den e berguenza ora e Hulandesnan ta bisa nos cu ta bira tempo “om jullie eigen broek op te houden”. Nos por?