Tempo ta cuminza preta, pa un monton di cos, y sigur tambe pa introduccion di BTW entrante 2023. Nos ta canando den direccion di fin di augustus, y no tin un proyecto di ley ainda, aunke cu ministro encarga cu finanzas a declara cu pa fin di e luna aki lo por tin un propuesta definitivo. Esey ta implica cu despues di aprobacion den conseho di ministro lo tin porfin un proyecto di ley pa manda pa Raad van Advies haci su trabao, cu ta bay tuma tempo pasobra esaki lo ta un ley grandi y complica cu lo requeri varios luna di trabao di RvA. Ta existi, tecnicamente, e posibilidad pa percura pa aprobacion di e ley na november y hasta na december, lagando poco tempo pa introduccion cu debido informacion di banda oficial na comercio y publico en general.

Si sin embargo no logra pasa e ley na tempo, esaki ta habri henter un serie di problema pa gobierno, pa por maneha e situacion cu ta surgi e ora. Pa cuminza, no introduccion na januari 2023 lo significa cu e deficit proyecta pa e aña ey lo bira bastante mas grandi, ya cu e entrada extra programa pa haya di e BTW no lo t’ey. Esaki lo ta un 160 miyon florin extra, un punto di discusion por cierto tambe cu CAft, cu ta haya cu e splicacion con esaki ta bay tuma lugar no ta satisfactorio. Fuera di esey, e intencion aki ta mustra bon cla atrobe cu gobierno ta pensa solamente den direccion di aumenta entrada, y no ta considera e otro banda cu ta baha gasto, algo cu tambe a haya critica di entre otro CAft.

No introduci e BTW ta crea anto pa presupuesto 2023 e problema cu e deficit lo ta mas o menos mes grandi cu esun di e aña aki, si no ta mas. Esaki pa Hulanda ta inaceptable y ta motibo pa aumenta e presion riba gobierno di Aruba pa percura pa e ley di BTW keda aproba na tempo. Pasobra si e no keda cla, gobierno mester scoge entre baha gasto drasticamente, o aumenta entrada di otro manera. Baha gasto entre otro lo por significa pospone paga e empleado publico y semi-publico e restante 7,6% cu gobierno a priminti nan pa 2023, te proximo aviso. No ta probable cu gobierno ta bay haci esaki, pero den e asunto aki lo mester corda cu no por keda pone interes di e 7.000 y pico salarionan cu nan ta paga tur luna, riba interes di e trahadornan di sector priva, cu ta como 8 biaha mas hopi.

Aumenta BBO?

Si nos contempla e posibilidadnan tecnico pa aumenta entrada di gobierno, na un manera relativamente facil pa maneha, den sentido tecnico, no den sentido di e ‘fall-out’ politico cu esaki lo tin, no tin tanto alternativa. Si strategicamente ta e intencion di limita e peso relativo di impuesto directo, na fabor di impuesto indirecto, anto por pensa riba solamente dos opcion: aumenta impuesto di importacion/accijns o aumenta BBO. E promer menciona aki ta parce nos improbable, ya cu e efecto inflacionario lo ta fuerte, y e base di cobranza ta mas smal cu e otro alternativa, cu ta e BBO. Si introduci un aumento similar pa e BAZV, esey en principio por atende e aumento di entrada pa AZV, cu ta otro asunto pa maneha.

En todo caso, den tur esaki no tin solucion facil; gobierno ta manera sa bisa, “entre la espada y la pared”. Tur opcion di aumenta entrada drasticamente lo ta manera gasolin riba e candela di inflacion, cu di mes por bira bastante mas severo, tumando na cuenta e situacion internacional, cu un guera na Ucrania cu por ta andando ainda na 2023. For di e estudio haci pa Departamento di Asunto Economico di juni ultimo (Economic Outlook 2022 – 2023) ta resulta cu inflacion causa pa introduccion di un BTW cu dos tarifa, un di 6% (pa alimento y bebida) y un di 14% pa demas benta o actividad, lo por causa un inflacion adicional di entre 5,5 y 9,9 porciento, riba e 5,5% basico cu a calcula pa 2023. Esey ta haci cu, dependiendo di e manera cu ta bay atende e asunto di BBO/BAZV/BAVP, por bira un inflacion total di 10,7% o 15,3%. Y esey ta si e inflacion importa keda na e 5,5% menciona, y no bira hopi mas…

Di otro banda, aumenta e actual impuesto indirecto, e BBO y su ‘add-ons’ BAZV y BAVP, tambe lo tin un igual efecto inflacionario fuerte, pasobra esaki tambe lo bin riba e inflacion fuerte importa. Ademas tur dos scenario ta mas o menos mes dificil pa ‘bende’ na pueblo; den ambos caso esaki lo causa un perdida fuerte di poder di compra, sigur pa esnan cu e carteranan mas plat den e comunidad aki.

Mirando e situacion cu ta presenta awor, unda gobierno a trata na evadi e introduccion di BTW, pero sin tin alternativa drechi pa esaki. Introduci e BTW na forma forza na ultimo ora lo tin consecuencia electoral, pero busca entrada di otro forma ta significa coba den e mesun carteranan. E problema real ta e terquedad cu cual gobierno ta keda insisti cu no ta baha gasto. Si esey ta keda asina, ta bira inevitable paga e prijs politico cu ta bin cu esaki. E pregunta no ta si lo tin ‘aanwijzing’, sino riba cuanto punto…