Sindicatonan cu ta representa empleado publico a cuminza move contra e plan di gobierno pa introduci un evaluacion moderniza pa tur empleado publico, basa riba prestacion. Realmente tabata spera e reaccion sindical hopi dia caba, pero awor nan ta cumpliendo cu nan papel di boga pa interes di e empleado publico. Esey pues ta nan deber y derecho.

Sin embargo, deber y derecho no ta kita cu, manera cualkier partido den un caso asina, nan tambe mester trata di mantene cierto obhetividad. Nos ta comprende cu nan tin obhecion contra forma y contenido di e cambio di sistema di evaluacion. Pa cuminza cu e forma, nos por imagina esaki, pasobra manera semper gobierno como bon hungador di poker, ta gusta tene su cartanan pega na pecho, y te na ultimo ta informa comunidad di e cambio historico aki. Sin mas, gobierno por a haci mihor trabao den e asunto aki. Di otro banda, nos ta comprende cu gobierno no ta trece esaki como un ‘logro’, cu tur e adorno publicitario di custumber, pasobra e ta un acuerdo cu Hulanda den e Landspakket, cu aparentemente a conveni cu mester tuma lugar.

Cu COHO o sin COHO, manera a anuncia e acuerdonan pa reforma di aparato publico ta sigui, sin duda algun bao di presion Hulandes. Nos no ta señala e presion ey como algo malo, al contrario, ta gobierno di Aruba mester sinti berguenza cu nos a yega te na aña 2023 cu un sistema di evaluacion di empleado publico cu realmente bo no por yama un sistema decente. Ta parce cu e sindicatonan ta lubida ta con te awe un gran parti di e empleadonan publico tabata sufri bao di un sistema di evaluacion totalmente intransparente, unda simpatia politico, o ausencia di esaki, tabata determinante pa locual un empleado tabata logra cu su ‘bevordering’. Pa cualkier persona cu dos placa di conocimento di recurso humano ta un horor haya sa con gobierno di Aruba, e partidonan politico grandi principalmente, tabata anda cu nan personal. Nos por corda, di mas di trinta aña pasa, conversacion cu personal di loke awe yama DRH, tocante e manera absurdo di gobierno di evalua personal. E tempo ey caba tabatin hende den servicio di gobierno cu tabata comprende bon cla cu e cosnan aki no por a keda asina. A tuma gobierno tres decada y presion – oportuno o oportunista – Hulandes pa por fin nos mira awor un cambio asina.

E pregunta cu e sindicatonan mester contesta promer cu tur otro: pakico nan kier defende e sistema nefasto di patronahe y abuso cu e poder politico a mantene intacto te awe? Si un sindicato su tarea principal ta defende interes di su membresia, y mas en general tur empleado, nan por ta contra e forma, e manera cu gobierno a hacie, pero no por ta contra cu porfin ta introduci un sistema di evaluacion cu den cualkier institucion o compania cu ta respeta su mes ta un ‘no-brainer’.

Cu esaki nos mester conclui cu trabao y responsabilidad di sindicato a caba? Sigur cu no. Tin un tarea importante pa nan den acompaña y guia nan miembronan den e proceso di evaluacion, pasobra abuso y patronahe politico no ta termina aki. E diferencia lo ta cu ta bay traha den un setting mas formaliza, unda gobierno tin di percura pa un sistema di descripcion di cada funcion den cada departamento, na cual tanto e empleado publico, dirigente di departamento, sindicato y politiconan mester atene. E cambionnan necesario den e departamentonan no ta bay cana bon desde inicio. Tur mal custumber y mala maña, tambe di superiornan den e aparato, di origen personal y/o politico, lo ta grandemente presente ainda y no ta desaparece sin mas, djis pasobra tin un sistema di evaluacion nobo. Di otro banda, e probabilidad di haya evaluacion husto, a base di trabao entrega, lo bira mas grandi. Aki ta unda trabao di boga pa interes di miembro ta continua, pasobra e proceso di evaluacion conoce e asistencia di un consehero pa e empleado, cu por ta e sindicato.

Nos por a comprende cu e sindicatonan tambe ta contra cu den e actual decreto a haci mas facil pa termina empleo di un empleado publico cu no ta presta manera por spera di su persona. No ta necesario pa fulmina contra esaki, pasobra e caminda – negativo – pa yega na retiro ta keda largo (tres aña por lo menos) y no ta tuma lugar si no tin un prestacion negativo continuo di e empleado concerni como base. Retiro a base di no presta na trabao ta tuma lugar tur parti di mundo y e empleado publico na Aruba no mester di ta un excepcion. Na Aruba cualkier empleado den sector priva por haya retiro, despues di evaluacion di un peticion di dunador di trabao dilanti un comision, institui pa ley. Sindicatonan ta contra esey? No, toch?

Por ultimo, algo tocante e proceso pa yega na e cambio importante aki, cu ta encera obligacion, y DERECHO, pa e empleado publico, especialmente esun cu no tin caretiya politico, pa percura pa evaluacion y promocion husto ora tin merito pa esey. Sindicatonan a sinta cu nan miembronan pa splica nan tur pro y contra di e cambio aki cu ta absolutamente necesario? O nan tambe a adopta e sistema intransparente di nos politiconan, di semper informa lo minimo? Lo ta recomendable pa sindicatonan cuminza prepara pa nan tarea, no nobo, pero si redefini, di asisti nan miembronan, envez di keda biba den pasado.